ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨੇ : ਜੰਮੂ ਜਾਂਦਿਆਂ-(2) - ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ

ਕੂਕਾਂ ਮਾਰਦੀ-ਮਾਰਦੀ ਰੇਲ ਕਾਫੀ ਪਿਛਾਂਹ ਖੜੋ ਗਈ ਸੀ। ਨੇੜਲੀ ਇੱਕ ਬੁੱਕ ਸਟਾਲ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੁਛਦਾ ਹਾਂ, ''ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਖਬਾਰ ਕਿਹੜਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ...?"
ਖੁਸ਼ਕੀ ਨਾਲ ਜੁਆਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ,''ਕੋਈ ਨਹੀਂ...।" ਜੁਆਬ ਸੁਣ ਪੁਛੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਗਿਆ, ''ਕਿਉਂ...?"
ਫਿਰ ਖੁਸ਼ਕੀ ਭਰਿਆ ਜੁਆਬ ਹੈ, ''ਜਦ ਵਿਕਦਾ ਈ ਨਈ ਤੇ ਕਾਹਦੇ ਲਈ ਰੱਖਣਾਂ ਵਾਂ...?" ਬੇਹੱਦ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜੁਆਬ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ ਵਸਦੇ। ਏਨਾ ਕੁ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਏਧਰਲੇ  ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਅਸਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ਪਰ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਅਖਬਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਏਨੇ ਅਖਬਾਰ ਛਪਦੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ...? ਵਾਹ ਨੀ, ਮਾਂ ਪੰਜਾਬੀਏ ਆਪਣੇ ਘਰੇ ਤੇਰਾ ਇਹੋ ਹਾਲ ਐ? ਸਵਾਲਾਂ ਦੀ ਖਲਜਗਣ ਵਿਚ ਗੁਆਚ  ਗਿਆ ਹਾਂ। ਬੜਾ ਬੋਰਿੰਗ ਜਿਹਾ ਲੱਗ ਰਿਹੈ ਸਾਰਾ ਕੁਛ।
ਰੇਲ ਆਈ। ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਲੱਭੀ ਤੇ ਅੱਖ ਲਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ।
                             """""
ਕਠੂਆ ਸਟੇਸ਼ਨ ਆ ਗਿਐ। ਇਹ ਉਹੀਓ ਕਠੂਆ ਹੈ ਜਿਥੇ ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ ਤੇ ਪੂਰਾ ਮੁਲਕ ਹਿੱਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਕੇਸ ਵੀ ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੀ ਜਿਲਾ ਤੇ ਸੈਸ਼ਨ ਕੋਰਟ ਵਿਚ ਚੱਲਿਆ। ਕਠੂਆ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਕੇ ਉਦਾਸ ਹਾਂ।
ਫੋਨ ਫਰੋਲਿਆ। ਇੰਟਰਨੈਟ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਐ। ਫੋਨ ਘੁਮਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਘੁੰਮਦਾ। ਜੰਮੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਾਲੇ ਮਿੱਤਰ ਡਾ ਹਰਜਿੰਦਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫੋਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਰਨਾ ਪੈਣਾ ਜਿੰਨੇ ਦਿਨ ਰਹਿਣਾ 'ਜੰਮੂ ਦੀ ਜੂਹ' ਵਿਚ ਵੜਦਿਆਂ ਤੇਰਾ ਫੋਨ ਨਾ ਆਣਾ, ਨਾ ਜਾਣਾ...। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਪ੍ਰੀਪੇਡ ਵਾਲਾ ਨੰਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਫੋਨ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਬੈਗ ਵਿਚ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਪਾ ਲਵਾਂ! ਫਿਰ ਸੋਚ ਆਈ ਕਿ ਕੀ ਪਤੈ ਰਾਹ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਆ ਜਾਵੇ, ਜਿੱਥੇ ਫੋਨ ਚੱਲ ਪਵੇ!  ਪੱਟ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਫੋਨ ਗੂੰਗਾ ਬੋਲ਼ਾ ਹੋਇਆ ਪਿਐ। ਕਿੰਨੇ ਯੱਭ  ਵਿਚ ਪਾ ਰੱਖਿਐ ਏਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਡੱਬੀ ਨੇ, ਇਹਦੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿੰਨੇ ਚੰਗੀ ਸਾਂ,ਵਾਧੂੰ ਦੀ ਟੈਨਸ਼ਿਨ...!! ਕਦੋਂ ਮਗਰੋਂ ਲੱਥੂ ਏਹੇ? ਲਗਦੈ ਕਿ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਲੱਥਣਾ...ਜਦ ਬਿਰਧ ਹੋਗੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹੋਰ ਆਸਰਾ ਦੇਊ...ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਡੱਬੀ ਜਿਹੀ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਪੰਗੇ ਵਿਚ ਪਾਈ ਫਿਰਦੀ ਹੈ ਦਿਨ ਰਾਤ। ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਮਹਾਂਰਥੀ ਹਿਲਾਂ ਛੱਡੇ ਨੇ ਇਸ ਡੱਬੀ ਨੇ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸਾਡਾ ਕੀ ਗੁਆਚਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੀ ਲੱਭਦੇ ਆਂ ਇਹਦੇ ਵਿਚੋਂ ਤੇ ਲਭਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਵੈਸੇ ਫੋਨ ਵੱਲੋਂ ਬੇਫ਼ਿਕਰੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਕੁਝ ਕੁਝ ਰੀਲੈਕਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ।
                                """"

ਹਰੇ-ਭਰੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ...ਦੂਰ ਇੱਕ ਕੁਟੀਆ 'ਤੇ ਨਿਗਾ ਪਈ...ਗੇਰੂਏ ਰੰਗ ਨਾਲ ਰੰਗੀ ਕੁਟੀਆ 'ਤੇ ਗੇਰੂਆ ਹੀ ਝੰਡਾ ਝੁਲ ਰਿਹੈ। ਆਸ ਪਾਸ ਅੰਬੀਆਂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਸੰਘਣੇ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਗੇਰੂਆ ਰੰਗ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਦਿਲ ਕੀਤੇ ਕਿ ਇਥੇ ਹੀ ਉੱਤਰ ਜਾਵਾਂ ਤੇ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਕਹਾਂ ਕਿ ਰੋਕ ਗੱਡੀ ਤੇ ਲਾਹਦੇ ਏਥੇ ਮੈਨੂੰ। ਬੇਫਿਕਰ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵਾਂ ਏਸ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ...ਜੁੱਤਾ ਬਜ਼ਾਰ ਪਟਿਆਲੇ ਨਿਰਮਲੇ ਸੰਤਾਂ ਦਾ ਡੇਰਾ ਚੇਤੇ ਆਇਆ, ਜਿਥੇ ਮੈਂ ਲੱਗਭਘ ਪੌਣੇ ਦੋ ਦਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਸੀ। ਸਾਧਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗੇਰੂਏ ਰੰਗੇ ਸੂਟ ਸਿਲਵਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਨੌਕਰੀ ਭਾਵੇਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਾਲੇ ਗੇਟ ਕੋਲ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਰੇ ਪਟਿਆਲੇ ਵਿਚ ਸਾਈਕਲ ਦੁਬੱਲੀ ਫਿਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸਾਂ। ਕਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਤੇ ਕਦੇ ਪ੍ਰੋ. ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ, ਕਦੇ ਡੇਰੇ...ਕਦੇ ਬਾਰਾਦਰੀ, ਕਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੱਕੜ ਦੇ ਘਰ ਤੇ ਕਦੇ ਮੌਦਗਿਲ ਸਾਹਬ ਵੱਲ। ਜਿੱਧਰ ਦਿਲ ਕਰਦਾ,ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਸਾਂ, ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ, ਨਾ ਪੁਛਣਾ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ ਉਦੋਂ। ਨਿਰਮਲੇ ਬਾਬੇ ਚੇਤੇ ਆਏ ਨੇ ਅੱਜ...ਕੁਟੀਆ ਦੇਖ ਕੇ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਜਿਊਂਦੇ ਹੋਣੇ ਨੇ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਛੱਡ ਗਏ ਹੋਣੇ ਨੇ! ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੱਲੇ ਨੇ। ਸੌਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾਂ।
                               """"""""""                
ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਵਧੇ ਟਾਹਣਿਆਂ ਤੇ ਤਣਿਆ, ਵੇਲਾਂ, ਝਾੜਬੂਟ ਦੇ ਜਮਘਟੇ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਜੰਗਲ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਲੁਕੋਈ ਬੈਠੇ ਜਾਪਦੇ ਨੇ।
 ਗੀਤ ਚੇਤੇ ਆਇਆ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਦਾ ਗਾਇਆ ਹੋਇਆ:              
                      ਗੱਡੀ ਜਾਂਦੀ ਏ ਛਲਾਂਗਾ ਮਾਰਦੀ
                    ਜਦੋਂ ਯਾਦ ਆਵੇ ਸੁਹਣੇ ਯਾਰ ਦੀ...
ਕੂਕਦੀ ਰੇਲ ਰੁਕਦੀ। ਮੋਢੇ ਬੈਗ-ਝੋਲ਼ੇ ਲਟਕਾਈ, ਅਟੈਚੀ ਚੁੱਕੀ ਤੇ ਕੁਝ ਨਿਆਣਿਆਂ   ਦੀ ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਲੱਥ ਰਹੇ, ਕੁਝ ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਨੇ ਮੁਸਾਫਿਰ। ਕੁਝ ਫੌਜੀ ਵੀਰ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕੁਝ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ। ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸੁਖ ਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੂਰੇਡੀ ਵਾਟ ਤੇ ਉਦਰੇਵੇਂ ਦੇ ਝੰਬੇ ਹੋਏ ਆਏ ਨੇ। ਮੋਸੋਸੇ ਮਨੀਂ, ਉਤਰੇ ਹੋਏ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨਾਲ ਦੂਰ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਪਿਓ, ਭੈਣ-ਭਾਈ, ਨਿਆਣੇ ਆਦਿ ਛੱਡ ਕੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਭਰ ਕੇ ਤੁਰੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਭਾਰੀ ਅਟੈਚੀ, ਭਾਰੀ ਬੈਗ ਤੇ ਭਾਰੀ ਮਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਵੇਸਲੇ ਹਾਂ ਇਸ ਪੱਖੋਂ, ਵੇਂਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ।
                                """""'
ਜੰਮੂ ਖੁਸ਼ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੀਕ ਤਾਂ ਜ਼ਖਮੀਂ ਹੋਏ ਜੰਮੂ ਬਾਬਤ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਹੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਸੌ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੀ  ਉੱਚਾ ਤਿਰੰਗਾ ਝੂਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਨਿਕਲਿਆ, ''ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿ ਜੰਮੂ...।" ਭਾਰਤੀ ਤਿਰੰਗੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਨੁੰ ਲੈਣ ਆਏ ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰੋ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਗਦਾ ਹਾਂ।

94174-21700