ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ  - ਕੰਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਗਿੱਲ

ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਕੁਝ ਲੋਕ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਹਿਤ ਇਕੱਠੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਨਿੱਤਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲੀ, ਗੁੱਲੀ ਤੇ ਜੁੱਲੀ ਹਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੋਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੰਸਥਾਵਾਂ/ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿਚ ਹਨ ਜੋ ਸਿਹਤ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਨਿੱਜੀ ਮੁਨਾਫ਼ਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਜਾਂ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋਣਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
         ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ, ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜ ਭਾਵੇਂ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲੋੜਵੰਦ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੱਛੇ ਮਕਸਦ/ਮੰਤਵ ਅੱਡ ਅੱਡ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਾਪਰੀ ਅਚਨਚੇਤੀ ਦੁਰਘਟਨਾ, ਬਿਮਾਰੀ, ਮਹਾਮਾਰੀ, ਹੜ੍ਹ ਜਾਂ ਸੋਕਾ, ਤੂਫ਼ਾਨ, ਭੂਚਾਲ ਜਾਂ ਕੋਈ ਅਣਸੁਖਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰਾ (ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਇਕੱਠ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਾਦਸੇ) ਆਦਿ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
        ਇਸ ਵੇਲੇ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਕਟ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਦੇਸ਼ਵਿਆਪੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਹਮਾਇਤ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਤਿੰਨ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਖਿ਼ਲਾਫ਼ ਇਕਜੁੱਟ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਸ਼ ਕਰੋਨ ਮਹਾਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ 550 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨ, ਬੀਬੀਆਂ ਤੇ ਵੀਰ ਆਪਣੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਖੋਂ ਧੁੰਦਲਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਹਨ ਪਰ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਵਿੱਤੀ ਰਾਸ਼ੀ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੱਲਾ ਝਾੜ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਆਪਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਤੁਰੰਤ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਈ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਾਰਥਿਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਹੈ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਸਦਮੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਮੁੜ ਪੈਰਾਂ ਸਿਰ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਤੁਰੰਤ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ, ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਤਾਲਮੇਲ ਰੱਖਣਾ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਢਹਿ ਚੁੱਕੇ ਘਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਜਾਂ ਮੁੜ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਿਖਾਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ, ਬਿਰਧ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕਰਨਾ ਆਦਿ। ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦਵਾਈਆਂ, ਆਕਸੀਜਨ, ਭੋਜਨ ਦੇ ਲੰਗਰਾਂ ਤਕ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵੀ ਇਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਟਰਸਟ, ਸੁਸਾਇਟੀ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਾਜ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁਖੱਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਵਾਸਤੇ ਇੰਨੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਹੋਰ ਚੇਤੰਨ ਲੋਕ ਵੀ ਨੈਤਿਕ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਿਚੋਂ ਨੇਕ ਕਾਰਜ ਵਾਸਤੇ ਦਸਵੰਧ ਕੱਢਣਾ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵੀ ਹੈ।
        ਇਸ ਵੇਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਜੁਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੌਮੀ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੈ, ਨੈਤਿਕ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਨਿਰਵਿਘਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਜਨਤਾ ਵੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਾਫ਼ਲਾ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਧਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਜ਼ਾਫਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਧਰ ਜਾਂ ਮੌਕੇ ਤੇ ਉਹ ਮੁੱਖ ਦਿਸ਼ਾ ਤੇ ਮੰਤਵ ਤੋਂ ਭਟਕ ਗਏ, ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਮੁਢਲੇ ਮਕਸਦ ’ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
         ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾ/ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਕੁਝ ਨੁਕਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋਣਗੇ ਜਿਹੜੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਵਰਦੀਆਂ/ਬੂਟ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਾਪੀਆਂ ਵੰਡਦੇ ਹੋਏ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਫੋਟੋ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਫਲਾਣੇ ਫਲਾਣੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਦਵਾਈਆਂ, ਆਕਸੀਜਨ, ਭੋਜਨ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਆਦਿ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਮਾਈਕ ਫੜਨ ਜਾਂ ਸਟੇਜ ਹਥਿਆਉਣ ਦੀ ਤਾਕ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਰੂ ਹੋਣ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ‘ਵਗਦੀ ਗੰਗਾ ਵਿਚ ਹੱਥ ਧੋਣ’ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲੈਣ ਖ਼ਾਤਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਘੁਸਪੈਠ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ।
        ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸਹੀ ਅਤੇ ਹਕੀਕੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਨੀ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਾਲਚੀ ਤੇ ਮੁਫ਼ਤਖੋਰੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸਲੀ ਹੱਕਦਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੰਦੇ। 1997 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਹਵਾ ਚੱਲੀ ਕਿ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਸਭ ਦੇ ਟਿਊਬਵੈਲਾਂ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਮੁਫ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਚੁੰਗੀਆਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਸਰਪੰਚ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣ ਗਏ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਰੱਜਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਡੀਪੂਆਂ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਨ ਲੈਣ ਖਰੀਦਣ ਲੱਗੇ, ਹੁਣ ਆਟਾ-ਦਾਲ ਸਕੀਮ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੈ। ਉਧਰ, ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਫ਼ੀਸ ਮੁਆਫ਼ੀ ਦਾ ਮਾਪਦੰਡ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਪਦੰਡ ਤਹਿਤ ਕਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮੰਦ ਬੱਚੇ ਇਸ ਸਹੂਲਤ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਹ ਬਿਨਾ ਫ਼ੀਸ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਗਏ। ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਤਹਿਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਫ਼ਤਖੋਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸੋ, ਸਹੀ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸੁਯੋਗ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੰਤਵ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗਾ।
     ਕਈ ਵਾਰ ਪੁੱਠਾ ਗੇੜਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਮੋਟੀ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਉਣ ਖ਼ਾਤਰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੁਆਂਗ ਰਚਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਉਸ ਉੱਪਰ ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕਿ ‘ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਅੱਗੇ ਆ ਕੇ ਰਾਜਭਾਗ ਵੀ ਸੰਭਾਲੋ, ਤਦ ਹੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹ ਸਕਣਗੇ’, ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਭਰਨ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਿਛਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੇਵਾ ਸੰਸਥਾ ਕੁਝ ਕੁ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਸਿਮਟ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
       ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਜ਼ੋਰਾਂ ’ਤੇ ਹੈ। ਸੋ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਮਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੌਗਿਰਦੇ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਪਵਿੱਤਰ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਅਣਸੁਖਾਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗੰਧਲ਼ੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਨਵੀਆਂ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕੋਲ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼, ਵਿਆਪਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਦੂਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਅਤੇ ਕਾਰਜ ਸ਼ੈਲੀ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
       ਵੈਸੇ ਸੁੱਚੀ ਤੇ ਸਚਿਆਰ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਅੱਜ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਲੱਭਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਸੇਧ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਜੁਟੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹਨ ਤੇ ਕਰ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ਵਾਂਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਵਜ਼ ਵਜੋਂ ਕਿਸੇ ਫਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ।
* ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।
ਸੰਪਰਕ : 98551-22857