ਉਂਝ ਤਾਂ ਰੁਲਣਾ ਸ਼ਬਤ ਜੱਟ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਵਰਕਾ ਹੀ ਹੈ।ਜੱਟ ਇੱਕ ਕਿੱਤਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।ਸੁਵੱਖਤੇ ਤੋਂ ਆਥਣ ਤੱਕ ਦੁਨਿਆਵੀਂ ਨਿਤਨੇਮ ਵਾਂਗ  ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਸੁਆਣੀ ਘਰਾਂ, ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਲਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਦੇ ਹਨ।ਗੋਹਾ-ਕੂੜਾ, ਰੋਟੀ-ਟੁੱਕ, ਭਾਂਡੇ-ਟੀਂਡੇ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਗੇੜਾ ਕਿਸਾਨੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅੰਗ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਬਦਲੇ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਘੱਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਅਲਾਰਮ ਰਾਤਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਸਿਰੜ, ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ, ਅਣਸੋਧੇ ਸਾਹੇ ਅਤੇ ਅਣ ਕਿਆਸੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਬਰ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਵੇਚ ਵੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਕਿਸਾਨ ਜਿਣਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ, ਪ੍ਰਚੂਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘਰੋਂ ਲੌੜੀਂਦੇ ਸਮਾਨ ਲੈਣ ਲਈ ਵੇਚਦੇ ਸਨ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਨ ਚੀਜ਼ਾਂ  ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਆਧੀ ਜਾਂ ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਲੈ ਕੇ ਜੀਵਨ ਜੀਉਂਦੇ ਸਨ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸੁਧਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ, ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਜਿਣਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੇਚਣ ਲਈ ਮੰਡੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ।
 ਹਰੀਕ੍ਰਾਂਤੀ  ਨੇ ਜਿਣਸਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਭਰਭੂਰਤਾ  ਅਤੇ ਨਵੀਂਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨਾਲ ਮੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾਈ। ਮੰਡੀਆਂ ਨੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿਣਸਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪੑਫੁੱਲਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਪੰਜਾਬ ਮੰਡੀ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਐਕਟ 1961 ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਿੱਕਰੀ ਸਰੁੱਖਿਤ ਵੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗੀ।ਜੱਟ ਦੀ ਜਿਣਸ  ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਤੇ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਨਾਲ ਚਿੰਤਾ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ, ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਵੇਚਣ ਤੱਕ ਘਰ ਦੀ ਸੁਆਣੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਹਾਵਤ ਵੀ ਢੁੱਕਦੀ ਹੈ, "ਕਿਸੇ ਕਾਮਯਾਬ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ " ਜੇ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਸੁਆਣੀ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਫ਼ਸਲ ਸਰੁੱਖਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਛਿਮਾਹੀ ਦਾ ਬੋਝ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪੱਖ ਝੰਜੋੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
  ਹਾੜੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹਰ ਵਾਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਾ ਵਿਕਣ ਕਰਕੇ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਮਜਬੂਰੀ ਕਰਕੇ ਆਹਮਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਨੇ ਬਹਾਨੇ, ਲਟਕਵੀਂ ਅਤੇ ਖੱਜਲ ਖੁਆਰੀ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਚੁੱਕਣ ਦਾ ਤਾਂ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੀ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਛਿਮਾਹੀ ਤੇ ਲਿਫ਼ਟਿੰਗ ਦੀ ਔਝੜ ਅਤੇ ਔਕੜ ਨਾਲ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਹਿਤੈਸ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਉੱਪਰਾਲਿਆਂ ਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੱਟ ਮਿਹਨਤ, ਇਤਬਾਰ ਅਤੇ ਇੰਤਜਾਰ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਚੱਕੀ ਫਿਰਨ ਕਰਕੇ ਵੀ  ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੱਜਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੰਡੀ ਦੀ ਸਥਿੱਤੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰਹਿਮੋ ਕਰਮ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਚਾਲਬਾਜੀਆਂ ਅਤੇ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਕਿਸਾਨੀ ਸੂਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਦਸਾਂ ਨਹੂੰਆਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਨਦਾਤੇ ਦਾ ਰੁੱਤਬਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਵੀ ਹੈ, " ਕੰਮ ਕਰੇ ਜੋ ਹਿੱਤੂ ਨਿਰਮਲ ਉਹੀ ਹੈ, ਸੰਨਿਆਸੀ ਯੋਗੀ ਕੇਵਲ ਅਗਨੀ ਦਿ੍ਆਂ ਤਿਆਗੀ ਬਣ ਨਾ ਸਕੇ ਹਰਗਿਜ਼ ਧਰਮੀ"
 ਐਂਤਕੀ ਵੀ ਮੰਡੀਆਂ ਚ ਲੱਗੇ ਅੰਬਾਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਕੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਯੱਕਲਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਲੰਬਾ ਪੈਂਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖੀ ਸੁਚੇਤਤਾ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। " ਗੱਲ ਵਿਹੜੇ ਆਈ ਜੰਨ੍ਹ ਵਿੰਨੋ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕੰਨ" ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਅੰਕੜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਤੂਬਰ ਢੱਲਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿੱਚ 24.43 ਲੱਖ ਮੀਟਰਿਕ ਟੰਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਮੰਡੀਆਂ ਚ ਆਈ। 21.93  ਮੀਟਰਿਕ ਟੰਨ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਹਰ ਹੋਈ। ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਅਸਰੁੱਖਿਆ ਤਾਂ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁੱਕੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਅੰਕੜਾ 15.69 ਮੀਟਰਿਕ ਟੰਨ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਵਰੇ 7.96 ਲੱਖ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨੇ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ, ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਘੱਟ ਕਿਸਾਨ ਨਿੱਤਰੇ। ਮੰਡੀਆਂ ਚ ਰੁਲਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸਾਨ ਰੁਲਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਭਵਿੱਖੀ ਅਲਾਮਤਾਂ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ। ਤਿਓਹਾਰਾਂ ਦੇ ਦਿਨ, ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਪੑ੍ਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਉਪਰਾਲੇ ਫਸਲ ਦੀ ਲਿਫ਼ਟਿੰਗ ਲਈ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵਿਸੇਸ਼ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਟਕੇ ਪੰਛੀ ਵਾਲੇ ਲੱਛਣ ਮੀਡੀਆ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਖੇਤੀ, ਫ਼ਸਲਾਂ, ਪਸੂ ਧੰਨ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਖੇਤਾਂ, ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੱਟ, ਘਰੇ ਚੁੱਲੇ ਮੂਹਰੇ ਸੁਆਣੀ ਦੇ ਰੁਲਣ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈ, " ਮੰਡੀਆਂ ਚ ਜੱਟ ਰੁਲਦਾ ਚੁੱਲੇ ਮੂਹਰੇ ਰੁਲਦੀ ਰਕਾਨ "
   ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ ਰੂਪਨਗਰ
9878111445

ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਖ ਵਖ ਅੰਗਾਂ ਅਤੇ  ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕੰਮ ਹਨ। ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹੰਝੂ ਖੁਸੀ ਅਤੇ ਗ਼ਮੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਸਥਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿੱਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਭਾਂਵੇਂ ਬੂੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਬੂੰਦ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆਂ ਰਸ ਅਤੇ ਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
          ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਸਮੇਂ ਹੰਝੂ ਸੀਸੇ਼ ਵਾਂਗ ਚਮਕਦੇ ਹਨ। ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੂਝ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਹਿਜ਼ ਇਹ ਮੈਲਾ ਪਾਣੀ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰ ਦੀ ਹਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹੰਝੂ ਹਟਕੋਰੇ ਨੂੰ ਉਤਸਾਹਿਤ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਿਆਰ ਦੇ ਲਈ ਸ਼ਹਾਰਾ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੰਝੂ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਮਿਣਤੀਆਂ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਪੱਥਰ ਸਹਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਮਾਰੇ ਵੀ ਹੰਝੂ ਵਹਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਹੰਝੂਆਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਜ਼ਜ਼ਬਾਤ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ।
       ਸਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਹੰਝੂਆਂ ਰਾਹੀਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਲਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ:- "ਹੰਝੂ ਸਾਡੇ, ਸੋ ਮਿੱਤਰ ਜੋ, ਬੜੇ ਪਿਆਰੇ ਤੇ ਬੇਗਰਜੇ਼,
ਸਾਡੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਖਾਤਰ ਜਿਹੜੇ ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤੇ,
ਨੇ ਡਿੱਗ ਮਰਦੇ,
ਕਹਿੰਦੇ, ਹੰਝੂ ਸੋ ਵੱਟੇ ਜੋ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਤੋਲਣ,
ਤੱਕੜੀ ਚੜ੍ਹਦੇ, ਸੌ ਯਾਰਾਂ ਦੀ ਯਾਰੀ ਨਾਲੋਂ. ਇੱਕ ਹੰਝੂ ਦੀ ਯਾਰੀ ਚੰਗੀ,
ਪਿਆਰ ਦੀ ਬਾਜੀ਼ ਜਿੱਤਣ ਨਾਲੋਂ ਪਿਆਰ ਦੀ ਬਾਜੀ ਹਾਰੀ ਚੰਗੀ"
  ਸਿਵ ਦੀ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਤਰਜ਼ਮਾਨ ਕਰਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀ ਭੱਠੀ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਰਾਂਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ:-
"ਤੈਨੂੰ ਦਿਆਂ ਹੰਝੂਆਂ ਦਾ ਭਾੜ੍ਹਾ, ਨੀ ਪੀੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਭੁੰਨ ਦੇ,
ਭੱਠੀ ਵਾਲੀਏ ਚੰਬੇ ਦੀਏ ਡਾਲੀਏ, ਨੀ ਪੀੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਭੁੰਨ ਦੇ," ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਬਾ ਕਮਾਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕਵੀ ਨੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਸੌਂਪੀ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਨਸਪਤੀ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦੀ ਹੈ। ਸਿਆਲ ਦੀ ਰੁੱਤੇ ਪੈਂਦੀ ਧੁੰਦ ਵੀ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਤਿੱਪ ਤਿੱਪ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।
   ਕਿਸੇ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹੰਝੂ ਹੜ੍ਹ ਵਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗਮ ਦੇ ਹੰਝੂ ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਦੁਰਪੑਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਇਸ ਸਥਿੱਤੀ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਦਰਦ ਨਿਵਾਲਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਿਰਧ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹੰਝੂ ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੰਝੂ ਤੋਂ ਹੰਝੂ ਗੈਸ ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਰਸਾਇਣ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਭੀੜ ਨੂੰ ਖਿਡਾਉਣ ਲਈ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੰਝੂ ਗੈਸ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਰੀਰ ਦੀਆਂ ਰੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲੈਂਡ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

 ਹੰਝੂ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹੰਝੂ ਕਿਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਣ ਖ਼ਤਮ,ਅੱਖਾਂ ਤਰੋਤਾਜਾ਼ ਹੋ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਹੋਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਹੰਝੂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਕਸਾ਼ ਚਿੱਤਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਪਾਈ ਬਾਤ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਗਿਆਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਦੀ ਰਿਫਾਈਨਰੀ ਕਹਿ ਲਈਏ ਤਾਂ ਅਤਿ ਕਥਨੀ ਨਹੀਂ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਹੰਝੂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜੇ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਦੇ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਬਦਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ।
 ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ
 9878111445

ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦਾ ਆਖਿਰ ਬਿਗਲ ਵੱਜ ਗਿਆ।ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੀਕ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਇਸ ਵਾਰ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਪੰਚਾਇਤ ਨਹੀਂ ਬਣੀ।ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਹਾਲ ਕਰਕੇ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਾਰਟੀਬਾਜੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਇਸ ਵਾਰ ਵਧੀਆ ਉਪਰਾਲਾ ਵੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਦਿੱਖਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਖਦੇੜਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਚੋਣਾਂ ਨਵੀਂਆ ਆਸਾਂ ਨਵੇਂ ਸੁਨੇਹੇ ਲੈਣ ਕੇ ਆਉਣ ਦੀ ਆਸ ਵੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਇਉਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ ਤਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਪਰ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ। ਅਜੋਕੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੌਣ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕਦਮੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉੱਚੇਪਣ ਲਈ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।  ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਪੰਚਾਇਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਛਿਪੇ ਅਤੇ ਅਣ-ਛੁਪੇ ਸੁਨੇਹੇ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਵੋਟ ਹੱਕ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਤੱਕ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ 73ਵੀਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੋਧ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਹਕੂਕ ਅਤੇ ਮਾਨ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਪੇਂਡੂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਗਠਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕਦਮ ਚੁਕੇਗਾ। ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿਹੜੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕਾਇਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਬਦਲਾਓ ਜਰੂਰੀ ਵੀ ਹੈ।
                       ਪੰਚ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਹਾਰਾਜ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਪੂਰੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਪਹਿਲੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਇਦੇ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਾਗੇਦਾਰੀ ਅਣਗੋਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮੁੱਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਣ ਕਰਕੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਵਿਚ ਨਿਖਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਜਿਆਦਾ ਵਸੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਅਤੇ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਐਕਟ 1994 ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਮਜਬੂਤ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇਹ ਬਣਿਆ। ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਆਮ ਅਜਲਾਸ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੜਾਈ ਝੱਗੜੇ ਤੋਂ  ਰਹਿਤ ਦਲੀਲ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਆਮ ਅਜਲਾਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹਨ। ਸਮੇਂ -ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਹੀਲੇ ਵਸੀਲੇ ਜੁਟਾ ਕੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਹਾਣੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।
                         ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਔਗੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਅਣਸੋਝੀ ਅਤੇ ਸਭ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਲਾਲਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਮਾਇਨੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੜਾਈ ਝੱਗੜੇ ਅਤੇ ਵਖਰੇਵੇਂ ਨਬੇੜਨ ਲਈ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਇਹ ਵੀ ਉਸੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਇਆਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਬਿਗੁਲ ਵੱਜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਿਆਕੜਾਂ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦਿਨ ਬੂਹੇ ਆਣ ਖਲੋਤੇ ਹਨ। ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਵੈ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਮੁਚੇ ਮਸਲੇ ਬਿਨਾਂ ਖਰਚੇ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਬੇੜੇ ਜਾਣ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਲੜਾਈ ਝੱਗੜੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਤਾਰ-ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਨਿੱਕੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਬਸਮੰਤੀ ਨਾਲ ਚੁਣਨ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਕੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਲਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੋਕਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਰਬਸਮੰਤੀ ਸਮੇਂ ਕਈ ਲਾਲਚੀ ਅਤੇ ਘੜੰਮ ਚੋਧਰੀ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਸਮੇਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਹੈ।
                        ਪੰਚਾਇਤੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ  ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਗਲਤ ਬੰਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮੁਫਾਦਾਂ ਲਈ ਉਧੇੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੀ ਉਡੀਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਲਸੇਟੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਉਂਗਲ ਲਾ ਕੇ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਕਰਨਾ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਨਾਂ ਨਾਲ ਪੰਚ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਢਾਅ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਕਾਇਦੇ ਅਤੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਾਕ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 2008 ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ 41 ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਸਨ, ਇਸੇ ਤਰਜ ਤੇ 2013 ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ 30 ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ 2018 ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਲੜਾਈ ਝੱਗੜੇ ਹੋਏ। ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਸਬਕ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਚਾਇਤ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਸਦਭਾਵਨਾਂ ਵਜੋਂ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਡੋਪ ਟੈਸਟ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਡਬਲ ਵੋਟਾਂ ਵੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਸੀ।
                        ਪੰਜਾਬ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਦੋ ਸਿਫਤਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੋਚ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਅਲੋਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਹਿਣਾ। ਬੀਤੇ ਤੋਂ ਸਬਕ ਨਾ ਲੈਣ ਕਰਕੇ ਗਲਤੀ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਕੇ ਪਰੰਮਪਰਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਸ਼ਾਖੋਰੀ ਅਤੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖਿਡਾਰ ਵਜੋਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਖਿਡਾਰੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧੜੇਬੰਦੀ ਸਮਾਪਤ ਕਰਕੇ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਨਵੇਂ ਨੁੰਮਾਇੰਦੇ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਗੀਆਂ ।ਕਬੀਲੇ ਸ਼ਰੀਕੇ, ਵਿਹੜੇ, ਅਤੇ ਮੁਹੱਲੇ ਜਿੱਤ ਹਾਰ ਦੇ ਸਵਾਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸੁਧਾਰ ਵੀ ਜਲਦੀ ਹੋਣ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਬਣੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਆਵੇਗੀ। ਇਸੇ ਤਰਜ਼ ਤੇ ਹੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਬਦਲ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਾੜ ਰਹਿਤ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦਾ ਸ਼ੁੱਭ ਆਰੰਭ ਹੋਣਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਗ ਹੈ।ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਨ ਲਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕਾ ਹੈ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ
9878111445

ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਅਹਿਸਾਨ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਨੋਟ ਬੰਦੀ ਤਾਂ ਖਾਹਮਖਾਹ ਬਦਨਾਮ ਹੋ ਗਈ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਸਿਰਫ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ।ਅੱਜ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਸਹਿਣਯੋਗ ਰਾਸ਼ੀ ਦਸ ਦੇ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਛੁਪੀ ਪਈ ਹੈ। ਹਾਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਕਿ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਪਰਦੇ ਢਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਜਾਂ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਫਰੋਲਦੇ ਹਾਂ।ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਜੇ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੱਡਾ ਨੋਟ ਤੁੜਵਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਰਤ ਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇ।ਉਹੀ ਦਸ ਰੁਪਏ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਾਜਿਕ ਪੈਂਠ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਪਾਠੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘਾਟਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾਵਾਂ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੜਾਉਂਦੇ ਅਸੀਂ ਦਸ ਹੀ ਹਾਂ। ਲਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਦਸ ਰੁਪਏ ਦੇਣ ਦਾ ਮਾਪਦੰਡ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਰਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਦਸ ਰੁਪਏ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।ਇਸ ਸਭ ਕੁੱਝ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਜੇ ਨੋਟ ਬੰਦੀ ਦਸ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਰਕੇ ਸਿੱਧਾ ਸੌ ਦਾ ਨੋਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ। ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਸੁੱਟ ਕੇ ਅਹਿਸਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।ਇਹ ਨੋਟ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਢੱਕ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਮੀਰ ਗਰੀਬ ਦੇ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਦਰਸ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਖਾਧੀ ਪੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਲਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬੀ ਵੀ ਦਸ ਦੀ ਸੋਝੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਦਾ ਕੰਜੂਸਪੁਣਾ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਤਰ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦਸ ਦਸ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਮਹਿੰਗਾਈ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਦਸੀ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਦਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸੋ ਬਣਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਜਦੋਂ ਦਸ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਪਦੰਡ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਅੰਗ ਮੱਲੋ ਮੱਲੀ ਫੁਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸ ਦੀ ਨੋਟ ਬੰਦੀ ਹੋਵੇ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ 9878111445

ਸਮਾਜ ਨਿਰੰਤਰ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਇਸ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨਵੀਂ ਇਕਾਈ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸੰਦੂਕ ਦੇਣ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਸੰਦੂਕ ਬੇਬੇ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚ ਬੇਬੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਤੇ ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਦੀ ਪੰਡ ਛੁਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਦੂਕ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੁੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਲੀਕੇ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਵੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ,
"ਨੀਂ ਮੈਂ ਸੱਸ ਕੁੱਟਣੀ, ਕੁੱਟਣੀ ਸੰਦੂਕਾਂ ਓਹਲੇ"
 "ਸੰਦੂਕ ਨਾ ਦਾਜ ਵਿੱਚ ਲਿਆਈ ਬਹੁਤਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ "
        ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵੇਗ ਨੇ ਸੰਦੂਕ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਕੱਪ ਬੋਰਡਾਂ ਨੇ ਮੱਲ ਲਈ ਹੈ। ਬੇਬੇ ਦੀ ਸੋਚ ਉਹੀ ਹੈ। ਸੰਦੂਕ ਉੱਪਰ ਹੱਕ ਜਤਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।ਉਮਰ ਦਾ ਹਾਣੀ ਸੰਦੂਕ ਨੇਹੁੰ ਦੀ ਗੰਢ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਦੂਕ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਬੇਬੇ ਨੂੰ ਹਰਗਿਜ਼ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ। ਬੇਬੇ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚੋਂ ਚੱਲੀ ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਨੇ ਉਮਰ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਨੂੰਹ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪੈਂਡਾ ਤੈਅ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾੜੇ ਕਰਕੇ ਬੇਬੇ ਅਤੇ ਸੰਦੂਕ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਸੰਦੂਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸੰਦੂਕ ਨੋਕ ਝੋਕ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਨੂੰਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਿਆਈ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ ਸਮਝਦੀ ਹੈ,ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਸੰਦੂਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ। ਨੂੰਹ ਦਾ ਭਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਦੂਕ ਫਾਲਤੂ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਜਗ੍ਹਾ ਘੇਰੀ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਬੇਬੇ ਨਾਲ ਸੰਦੂਕ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਨਾ ਸਮਝਣਾ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣਾ ਹੋਣ ਨੂੰ ਹੀ ਮਾਡਰਨ ਸਮਝਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਲ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਬੇਬੇ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ ਸਮਾਨ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਸਹੀ ਸਮਝਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਵੀ ਨੂੰਹ ਤੋਂ ਇਹੀ ਵਰਤਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋਂ ਸੱਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਰਾਹ ਵਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕਹਾਵਤ ਢੁੱਕਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,"ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਲੱਗਾ,ਬਾਪ ਕਹਿੰਦਾ ਥੌੜਾ ਅੱਗੇ ਸੁੱਟੀ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਬਾਪ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ "ਇਸ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਫੁੱਟ ਪਿਆ।
       ਜਦੋਂ ਪੁੱਤ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਉਸ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਬਾਪ ਮੇਰੀ ਝਾੜ ਝਪਟ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਸੀ? ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਦਾ ਲਾਡਲਾ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜ ਕੇ ਸੂਝ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਜਰਬਾ ਅੱਖਰੀ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਗ਼ੁਰੇਜ਼ ਕਰੋ, ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਵਸਤਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੇ ਸਮਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੇਬੇ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਦੂਕ ਘਰੋਂ ਕੱਢੇ ਉਹ ਹੁਣ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਬਾਪੂ ਕਹਿਣਾ ਸੌਖਾ ਹੈ ਪਰ ਬਾਪੂ ਕਹਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ । ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰਜ਼ ਤੇ ਸੱਸ ਨਾਲ ਛੱਤੀ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦਾ ਸੱਸ ਬਣਕੇ ਹੀ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ,"ਰਾਹ ਪਿਆ ਜਾਣੀਏ ਜਾਂ ਵਾਹ ਪਿਆ ਜਾਣੀਏ"
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ 9878111445

     ਬੁਢਾਪਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।ਇਹ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਗੁਥਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਫਸੋਸ ਅੱਜ ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਲੈਣ ਨਾਲੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਕੇ "ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਬੇਗਾਨੀ ਮਾਇਆ ਵੱਡੀ "ਦਾ ਬੇਹੂਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪਹਿਲੀ ਕਿਲਕਾਰੀ ਤੋਂ ਮਰਨ ਤੱਕ ਮਨੁੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੜਾਅ ਬਚਪਨ, ਜਵਾਨੀ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰਨਾਵੇਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਪਵਿੱਤਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ:-
    "ਬਾਲ ਜੁਵਾਨੀ ਅਰੁ ਬਿਰਧਿ ਫੁਨਿ ਤੀਨਿ ਅਵਸਥਾ ਜਾਨਿ "
       ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਾਂਦਾ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਲਪਨ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਆ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੁਢਾਪਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤਲਾ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਮੱਧਮ ਤੋਂ ਅਸਥ ਹੋਣ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਨਸਿਕ, ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗੁਲਾਮੀ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਪ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਬੁਢਾਪਾ ਦੇਰ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
      ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਰੱਜ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ।ਸਭ ਕੁੱਝ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਈ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਬੁਢਾਪਾ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਫੁੱਲਵਾੜੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਹਾਰਨਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ।
ਇਹ ਇਕੱਲਤਾ ਹੰਢਾਉਂਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬੂਹੇ ਉੱਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਇਹ ਕਈ ਵਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੁਢਾਪਾ ਰੋਟੀ,ਚਾਹ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਲਈ ਦੂਜੇ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਭੋਗਦਾ ਹੈ। ਬੁਢਾਪਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ,ਹੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।ਜੋ ਭੁੱਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,ਵਾਰ ਵਾਰ ਗਰਾਰੀ ਉੱਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
     ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਪਛਤਾਵਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਚਪਨ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਮਨ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਮਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅੱਗੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਖਿਰ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਯਾਦ ਆਉਂਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।ਇਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਜੱਲ੍ਹਣ ਨੇ ਇਉਂ
 ਦਿੱਤੀ ਹੈ:-
  "ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਢੱਗੇ ਚਾਰੇ, ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਹਲ ਵਾਹਿਆ,
ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਕੇ ਮਾਲਾ ਫੇਰੀ,ਰੱਬ ਦਾ ਉਲਾਂਭਾ ਲਾਹਿਆ"
  ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।ਘਰ ਦੀ ਵਾਂਗਡੋਰ ਵੀ ਸਾਂਭਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਅੱਜ ਬੁਢਾਪਾ ਰੁਲਦਾ ਤਾਂ ਆਮ  ਵੇਖਿਆ ਪਰ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬੁਢਾਪਾ ਲੱਭਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ 1ਅਕਤੂਬਰ 1991ਨੂੰ ਬੁਢਾਪਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਹਾਰਵਰਡ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਬਲਵਾਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਾਲਾ ਮੁਲਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇੱਥੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ।ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ ਮੂੰਹ ਚਿੜਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਬੁਢਾਪਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਅਤੇ ਸਾਕੇਦਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਰੁੱਤਬਾ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੋਜ ਮੰਗਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਨਾਲ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀਆਂ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਦਾ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇਗਾ।
 ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ 9878111445

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।ਜੋ ਸੱਚ ਝੂਠ,ਸੁਣੀ ਅਣਸੁਣੀ ਬੁਨਿਆਦ ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਉਮਰ ਹੰਢਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਘੜ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਕਥਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਦੇ ਤਾਂ ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਸੁਣਨ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਮਰ ਦੇ ਤਰਾਜੂ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਮੇਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਸੁਣੀ ਸੁਣਾਈ ਗੱਲ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਅਚੰਭੇ ਵਿੱਚ ਛੁਪੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
         ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੁਟਕਲਾ ਜੋ ਸਚਾਈ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਮੰਨ ਲਿਆ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਵਲੋਂ ਉਮਰ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹੀ ਚੁਟਕਲਾ ਸਚਾਈ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹਟਾ ਕੇ ਮਹਿਜ਼ ਚੁਟਕਲਾ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਕਿ "ਇੱਕ ਝੋਲਾ ਛਾਪ ਡਾਕਟਰ ਸੀ ਉਸ ਕੋਲ ਮਰੀਜ਼ ਗਿਆ,ਉਸ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਝੱਟ ਮੂੰਧਾ ਕਰਕੇ ਪੈਂਟ ਦੇ ਉੱਤੋਂ ਹੀ ਟੀਕਾ ਲਗਵਾ ਦਿੱਤਾ, ਕਹਿੰਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਪੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਟੂਆ ਗਿੱਲਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਟੀਕਾ ਬਟੂਏ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਮਰੀਜ਼ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਤਾਂ ਹੀ ਟੀਕੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ" ਇਹ ਭਾਵੇਂ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਪਰ ਬੀਤੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ ਚ ਤਰੁੱਟੀਆਂ ਤੇ ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਕਾਸ ਖੁਣੋਂ ਸਹੀ ਵੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਚੁਟਕਲੇ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਚੁਟਕਲਾ ਬੇਹੂਦਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
                ਜਦੋਂ ਸੁਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਚੁਟਕਲੇ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਉਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚ ਨਵਾਂਪਣ ਆਇਆ ਹੈ।ਇਹ ਕਲਪਨਾ ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਲੱਭ ਜ਼ਰੂਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਵੀ ਗਿਆ ਹੈ ਕਲਪਨਾ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ, ਚੁਟਕਲੇ ਝੂਠੇ ਜਿਹੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਅੱਜ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਂਟ ਦੇ ਉੱਤੋਂ ਟੀਕਾ ਲਗਦਾ ਦਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।
     ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਮਿਲਿਆ।ਬਾਰਡਰ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਸਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਉਤੇਜਿਤ ਹੋਈ ਤੇ ਫਿਰ  ਪੂਰੀ ਹੋਈ। ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਘੁੰਮ ਕੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਖੇਤ ਦੇਖੇ। ਆਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਗੁਰੂ ਘਰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਝੋਲਾ ਛਾਪ ਡਾਕਟਰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮੁੰਧਾ ਕਰਕੇ ਸੁਣੇ ਚੁਟਕਲੇ ਦੀ ਤਰਜ਼ ਤੇ ਪੈਂਟ ਉੱਤੋਂ  ਟੀਕਾ ਲਾਉਂਦਾ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਬਟੂਏ ਵਾਲਾ ਕਾਂਢ ਯਾਦ ਆਇਆ।ਇਸ ਤੋਂ ਚੁਟਕਲਾ ਹਕੀਕਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। ਜਾਪਿਆ ਕਿ ਤਰੱਕੀ ਬਾਝੋਂ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਵੀ ਸਹੀ ਹੀ ਹੋਣਾ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹ ਬੀਤੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ।ਮਨ ਦੀਆਂ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਮਿਲਿਆ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਾਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ।ਇੱਕ ਝੋਲਾ ਛਾਪ ਡਾਕਟਰ ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਹਲਾਤਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਅੱਜ ਨਜ਼ਰ ਪਿਆ, ਪਰ  ਅੱਜ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੇ ਝੋਲਾ ਛਾਪ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਚੁਟਕਲੇ ਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਝੁਕਿਆ ਅੰਦਰੋਂ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੀ ਜੈ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ 9878111445

ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦਾ ਲਾਂਘਾਂ ਖੁੱਲਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਿਹਾ," ਬਟਵਾਰੇ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਝੱਲੀ, ਲੀਡਰ ਤਾਂ ਲੀਡਰ ਹੀ ਰਹੇ ਨਾਲ ਲੀਡਰੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵੀ ਬਣਾ ਲਈ "ਹਾਂ ਹਾਂ ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ... ਦੂਜੇ ਨੇ ਪਿੰਡ ਚ ਬਣੇ ਚੁਬਾਰੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਇੱਟ ਦੇ ਖੂਹ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ,"ਆਹ ਦੇਖ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਕਰੀਮ ਬਖ਼ਸ਼ ਉਰਫ ਕਰੀਮੂ ਗੁੱਜਰ ਦਾ ਟੱਬਰ ਉੱਜੜਿਆ ਸੀ, ਵਧੀਆ ਰੱਜਿਆ ਪੁੱਜਿਆ ਪੈਸੇ ਵਾਲਾ ਟੱਬਰ ਸੀ,ਪਤਾ ਨੀ ਉਧਰ ਜਾ ਕੇ ਕੀ ਬਣਿਆ ਹੋਊ?.... ਦੋਵਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਬਟਵਾਰੇ ਦੀ ਮਾਯੂਸੀ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੇ ਰੱਬਾ! ਅਜਿਹੇ ਦਿਨ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾ ਦਿਖਾਈਂ ਇੱਕ ਨੇ ਕਿਹਾ।...... ਤੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਖਟਾਣਾ ਪਿੰਡ ਚ ਮਸੀਤ ਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਕੇ ਵੱਢ ਟੁੱਕ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਂ ਥੌੜਾ ਥੌੜਾ ਯਾਦ ਹੈ।ਛੱਡ ਯਾਰ ....ਬਟਵਾਰਾ ਸ਼ਬਦ ਕੰਨੀਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਲੂੰ ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਹੁਣ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੋਂ ਸੁਣ ਪੜ੍ਹ ਲਈਆਂ ਹਨ।ਪੁੱਛਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਹੱਲੇ ਕਿਵੇਂ ਪਏ ਸਨ ? ਆਹੋ ਉਹ ਤਾਂ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ....ਬਟਵਾਰੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੁਣ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।..... ਤੀਜਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੋਲਿਆ ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।......ਹੋਣੀ ਸੀ? ਯਾਰ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਮਸਕੀਨ ਦੀ ਕਥਾ ਚ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਵੀ ਕੰਢੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਸਮਾਉਣ ਸਮੇਂ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੇ ਉਪਰ ਦਿੱਤੀ ਚਾਦਰ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਖਿੱਚ ਧੂਹ ਕਰ ਕੇ ਪਾੜ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਅੱਧੇ ਉੱਧਰ... ਅੱਧੇ ਇੱਧਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਟਵਾਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਚਲੋ ਸੰਤਾਂ ਦਾ ਕਿਹਾ ਸਿਰ ਮੱਥੇ....।ਪਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹੈ ਨੁਕਸਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੋਇਆ,ਨਾ ਹਿੰਦੂ ਦਾ ਨਾ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ..... ਆਮ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉੱਜੜਨ ਦਾ ਚਾਅ ਨਹੀਂ ਸੀ,ਕਤਲੋ ਗਾਰਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੇਂ ਘਰ ਵਸਾਉਣੇ ਪਏ । ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਐਸ਼ ਅਯਾਸ਼ੀ ਵਾਲਾ ਨਵਾਂ ਦੇਸ਼.......। ਲੀਡਰ ਤਾਂ ਵਜ਼ੀਰੇ ਆਜ਼ਮ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੇ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਏ। ਆਮ ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾਉਂਦੇ ਹਨ।......ਆਹੋ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਤਾਂ ਉੱਧਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਕੀ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?..... ਅੱਛਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੱਸੋ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਫਰੰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਚ ਤਰੰਨਵੇਂ ਫ਼ੀਸਦੀ ਸਿਰ ਦਿੱਤੇ।... ਖੱਟਿਆ ਕੀ?..... ਖੱਟੀਆਂ ਤਾਂ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ। ਹੈਂ ਓ ਕਿਵੇਂ?.....ਇੱਕ ਤਾਂ ਮੁੜ ਕੇ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤਰਲੇ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਾਂ,ਦੂਜਾ ਬਟਵਾਰੇ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮਿਲਣ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ...। ਪਰ ਹੁਣ ਇੱਕ ਤਾਂ ਅਰਦਾਸ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਨਾਲ ਤਾਂ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਗਿਆ।...…. ਹਾਂ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਾਂਡੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਵੀ ਉੱਧਰ ਹੀ ..। ਤਾਂ ਹੀ ਇੱਧਰ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ।ਸਾਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਇਹੀ ਸੋਚਦੀ ਮਰ ਚੱਲੀ,"ਰੱਬਾ ਕਰਾਈਂ ਕਿਤੇ ਮੇਲ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਾ" ....ਇਸ਼ਕ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਡੀਂ ਰਚਿਆ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵੀ ਤਾਂ ਓਧਰ ਹੀ ਹੈ। ਵਾਰਿਸ ਬੁੱਲ੍ਹਾ,ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ ਗੂੰਜਦੇ ਸਾਡੇ ਵੀ ਹਨ ਪਰ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦ ਓਧਰ......।ਆ ਇੱਧਰ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਬਜਰੂੜ ਪਿੰਡ ਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਬਰ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਸੁਣਿਆ ਰੌਲੇ ਰੱਪੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ...।ਆਹੋ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਕੇ ਮਸਾਂ ਕਬਰ ਲਈ ਥਾਂ ਲਈ ਸੀ।...... ਬਟਵਾਰੇ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਅਤੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਧਰ-ਓਧਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ।ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਪੁੱਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।..... ਹਾਂ ਯਾਰ ਇੱਕ ਉਧਰ ਦਾ ਕਵੀ ਬਾਬਾ ਨਜ਼ਮੀ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ,"ਮਸਜਿਦ ਮੇਰੀ ਨੂੰ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਢਾਹਵੇਂ, ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਤੋੜਾਂ ਮੰਦਰ ਨੂੰ,ਆ ਜਾ ਦੋਵੇਂ ਬੈਹ ਕੇ ਪੜ੍ਹੀਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨੂੰ "
"ਸਦੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਕੁੱਝ ਨਈਂ ਜਾਣਾ ਮਸਜਿਦ ਮੰਦਰ ਦਾ,ਲਹੂ ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਲੱਗਣਾ ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਖ਼ੰਜ਼ਰ ਨੂੰ "
ਅਗਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਝੱਟ ਬੋਲਿਆ ਤਾਂ ਹੀ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ,"ਬਟਵਾਰਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਦੇ ਗਿਆ, ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ" ਰੱਬ ਖੈਰ ਕਰੇ.....।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਸਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਜੀ ਨੇ ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਸਿਰੇ ਤੇ ਗੰਢ ਮਾਰ ਕੇ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਉਂ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ "ਸਿੱਠਣੀ ਵਿਅੰਗਮਈ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਹੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ"ਇਹ ਔਰਤ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਮਜ਼ਾਕ ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਬਨ ਉੱਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਵਿਆਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਮੇ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਬੋਲੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਸਮ, ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਰੀਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵੱਖਰੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁੱਝ ਖੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਦੇ ਮੁਜੱਸਮੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਅੱਜ ਕੁੜੱਤਣ ਹੈ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਅਧੂਰਾ ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਜ਼ਰੀਏ ਔਰਤਾਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਕਬੀਲੇ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ ਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅੰਦਾਜ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਾ ਸਬਕ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਣ। ਕੁੱਝ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਕੋਰੇ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜਤਾ ਵਲ ਲੈਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਹੌਲ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
            ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਝੀਆਂ ਮਾਝੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਭਿਅਤਾ ਗਾਲੀ ਗਲੋਚ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਜ਼ਰੀਏ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਕਝੋਂਕ,ਮਾਣ ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਭੜਾਸ ਕੱਢਣ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਨੈਤਿਕ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਲੋਕ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਜ਼ੋਬਨ ਰੁੱਤ ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਸਮੇਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਅਤੇ ਜਲੌਅ ਵੱਖਰੀ ਝਲਕ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਰੰਗ ਬਿਖੇਰਦਾ ਔਰਤ ਮੁਖੀ ਜ਼ਜ਼ਬਾ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਨ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਨਿਖ਼ਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਇੱਕ ਦੌਰ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਧੀਆਂ -ਧਿਆਣੀਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵੰਨਗੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਏ।ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਰੰਗਤ ਵੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਬਦਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ ਖੁਰਾਸਾਨੀ ਦੁਲੱਤੇ ਵੀ ਮਾਰੇ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਜ਼ਾਬਤੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਕੇ ਵੀ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
    ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਘਸਮੈਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਔਕਾਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਉੱਚਾ ਦਿਖਣਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਕੁਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੂਹ, ਅਤੇ ਜੂਹ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਣੀ ਬਣਨ ਦੀ ਹੋੜ ਅਤੇ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਲੋਰੀਆਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵੱਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਦਾ ਹਾਲ ਇੰਨਾ ਮਾੜਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੜੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਘਰਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਚਾਅ-ਮਲਾਰ,ਰੌਣਕ, ਖੁਸ਼ੀ, ਖੇੜੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੋ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਬੋਝਲ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਦੇ ਆਗਾਜ਼ ਸਮੇਂ ਨਾਨਕਾ ਮੇਲ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਸੱਜ ਧੱਜ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਸੀ।ਆਉਣ ਸਾਰ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅੰਦਾਜ਼ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਾਨਕਿਆਂ ਵਲੋਂ:-
"ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਲਾੜਿਆ ਵੇ ਤੇਰੀਆਂ ਦਾਦਕੀਆਂ, ਤੇਰੀਆਂ ਉੱਧਲ ਗਈਆਂ ਵੇ ਦਾਦਕੀਆਂ,
ਦਾਦਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ:-
"ਕਿੱਥੋਂ ਆਈਆਂ ਵੇ ਲਾੜਿਆ ਤੇਰੀਆਂ ਨਾਨਕੀਆਂ, ਪੀਤੀ ਸੀ ਪਿੱਛ ਜੰਮੇ ਸੀ ਰਿੱਛ, ਖੇਡਾਂ ਪਾਵਣ ਆਈਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਨਾਨਕੀਆਂ, ਖਾਣਗੀਆਂ ਲੱਡੂ ਜੰਮਣਗੀਆਂ ਡੱਡੂ, ਟੋਭੇ ਨਾਵਣ ਆਈਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਨਾਨਕੀਆਂ,"
ਮਾਮੀ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਠਣੀ:-
"ਸੁਣ ਨੀ ਮਾਮੀ ਵਿਆਹ ਤੇ ਆਈ ਟਿੱਕਾ ਸਜ਼ਾ ਕੇ ਆਈ,ਨੀ ਕੁੜੀ ਸਾਡੀ ਨੂੰ ਨਾ ਟੁੰਬ,ਨਾ ਛੱਲਾ ਨਾ ਕੋਈ ਸੂਟ ਲਿਆਈ"
ਜੰਝ ਸਮੇਂ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਦੀ ਝਲਕੀਆਂ:-
"ਜਾਝੀਂ ਉਸ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਆਏ ਜਿੱਥੇ ਰੁੱਖ ਵੀ ਨਾ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਤੌੜਿਆਂ ਵਰਗੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਮੁੱਛ ਵੀ ਨਾ,
ਮਾਂਝੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼:-
"ਢਿੱਡ ਨਾ ਤੁਹਾਡਾ ਟੋਕਣਾ ਜਨੇਤੀਓ, ਅਸੀਂ ਨੌਂ ਮਣ ਰਿੰਨੇ ਚੌਲ, ਕੜਛਾ ਕੜਛਾ ਵੰਡ ਕੇ, ਤੁਹਾਡੀ ਅਜੇ ਨਾ ਰੱਜੀ ਰੂਹ,ਵੇ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਭੁੱਖੜੋ,ਵੇ ਜਨੇਤੀਓ"
ਲਾੜੇ ਨੂੰ ਸਿੱਠਣੀਆਂ:-
"ਵਾਹ ਵਾਹ ਨੀ ਚਰਖ਼ਾ ਧਮਕਦਾ,ਵਾਹ ਵਾਹ ਨੀ ਚਰਖ਼ਾ ਧਮਕਦਾ,ਹੋਰ ਤਾਂ ਜੀਜਾ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਪਰ ਇਹਦਾ ਢਿੱਡ ਲਮਕਦਾ"
ਇੱਕ ਹੋਰ:-"ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਜੀਜਾ ਮੁੰਦਰੀ ਗੁਆਚੀ,ਤੇਰੀ ਗੁਆਚੀ ਮਾਂ ਵੇ,ਚੱਲ ਭਾਲਣ ਚੱਲੀਏ ਕਰ ਛੱਤਰੀ ਦੀ ਛਾਂ ਵੇ"
ਕੁੜਮ ਦੀ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਚੋਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਜ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ:-
"ਸਭ ਗੈਸ ਬੁਝਾ ਦਿਓ ਜੀ ਸਾਡਾ ਕੁੜਮ ਬੈਟਰੀ ਵਰਗਾ,ਸਭ ਮਿਰਚਾਂ ਘੋਟੋ ਜੀ ਸਾਡਾ ਕੁੜਮ ਘੋਟਣੇ ਵਰਗਾ,ਮਣ ਮੱਕੀ ਪਿਹਾ ਲਓ ਜੀ ਸਾਡਾ ਕੁੜਮ ਵਹਿੜਕੇ ਵਰਗਾ"
ਵਿਆਹ ਦੇ ਜੋੜ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵਿਚੋਲਾ ਵੀ ਬਖਸ਼ਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ:-
"ਮੱਕੀ ਦਾ ਦਾਣਾ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਵਿਚੋਲਾ ਕੀ ਰੱਖਣਾ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਵੇ,
"ਮੱਕੀ ਦਾ ਦਾਣਾ ਟਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੇ ਵਿਚੋਲਾ ਨੀ ਰੱਖਣਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੇ"
ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਠਣੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ ਬਿਖੇਰਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਅੱਜ ਟਾਵੀਂਆਂ -ਟਾਵੀਂਆਂ ਸੁਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।ਇਸ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ, ਸੰਭਾਲਣ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਦੂਣੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ 9878111445

ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਝੂਠ ਦੇ ਗਲਬੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ,ਪਿ੍ੰਟ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬੇਲਗਾਮ ਹੋ ਕੇ ਮਨਘੜ੍ਹਤ ਸਹਾਰੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਸੱਚ ਝੂਠ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਮੁੱਦਾ ਬੇਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਸਹੀ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਝੂਠ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਨਾਲ ਸੱਚ ਹੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਸਮੇਂ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੇ ਪੰਛੀ ਵਰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਸਵੈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਵਾਲੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਅਖੀਰ ਟੋਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਝੂਠ ਨੂੰ ਝੂਠ ਅਤੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਹਿਣਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਗੇਂਦ ਗੋਲਾ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਂਰਿਸ਼ੀ ਬਾਲਮੀਕ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ,"ਸੱਚ ਸਾਰੇ ਪੁੰਨਾਂ ਅਤੇ ਸਦਗੁਣਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ"
     ਹੁਣ ਤਾਜ਼ਾ ਸਾਡੀ ਧੀ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵੀ ਇਸੇ ਲੜ੍ਹੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਚਰਚਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤੋਹਮਤਾਂ ਭਾਰੂ ਹੋਈਆਂ। ਕੁਝ ਨੇ ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਆਸੀ ਰਲਗੱਡਤਾ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ ਬਣੇ। ਮਨਘੜ੍ਹਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਲਗਾਮ ਲੱਗੇ। ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਨੂੰ ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਹੌਂਸਲੇ ਨਾਲ ਲੜੀ। ਦੋਵੇਂ ਮੋਰਚਿਆਂ ਤੇ ਲੜਾਈ ਲੜ ਕੇ ਔਰਤ ਜਾਤ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਰੌਂਅ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਘਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਪਰ ਸੌ ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਹਾਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,"ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਤੀ ਜਿੱਤੀ ਮੈਂ ਹਾਰ ਗਈ, ਅਲਵਿਦਾ ਕੁਸ਼ਤੀ" ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਚ ਘਰ ਕਰਕੇ ਇਸ ਧੀ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਸਿਆਸੀ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚ ਉੱਗਿਆ ਕਮਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਸਾਬਿਤ ਹੋਈ।ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਅਰਬ ਚਾਲੀ ਕਰੋੜ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਨੇ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਅਰੰਭ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
          ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜਿੱਤੇ। ਮਾਅਰਕੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੈਂਪੀਅਨ ਯੂਈ ਸੂਸਾਕੀ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿੱਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਵਜ਼ਨ ਲਈ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਵੀ ਲੜੀ।ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਅਯੋਗ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਚ ਦੱਸਣ ਲਈ ਸਭ ਪਾਸੇ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਖਿਲਾਰੀ ਗਈ।ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ੰਕਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਾਜ਼ਿਸ਼, ਕੋਈ ਸਟਾਫ ਨੂੰ, ਕੋਈ ਵਾਲ ਕੱਟਣ ਨੂੰ ਅਤੇ ਕੋਈ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਘੋਲ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਘੋਖਿਆਂ ਹੀ ਉਭਾਰਨ ਲੱਗਿਆ।ਇਹ ਸਭ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆ। ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਵਾਲੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸੂਬੇ ਦੀ ਧੀ ਕਿੱਥੇ ਪੁੱਜੀ ਇਹ ਵੀ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦੇ ਪੰਨੇ ਹਨ।ਇਹ ਨੋਬਤ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਯਮ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦੇ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਤਹਿ ਤੱਕ ਘੋਖ ਕੇ ਬੁਲੇਟਿਨ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਨੀਤੀ ਘੜੀ ਜਾਵੇ।ਇਸ ਨਾਲ ਸੱਚ ਅਤੇ ਆਚਾਰੀ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਣਗੇ।
   ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੇ ਨਿਯਮ ਹਨ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੀਤੇ ਵਜ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫਾਈਨਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਭਾਰ ਤੋਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਭ ਪਾਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰ ਵਧਣ ਵਾਲਾ ਬਾਹਰਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਗਮਾ ਸਹੀ ਭਾਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵਰਣਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ 2016 ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਨੂੰ 48 ਕਿੱਲੋਗਰਾਮ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ 53 ਕਿੱਲੋ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਖੇਡੀ ਸੀ।2022  ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ 52 ਕਿੱਲੋ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਕੁੜੀ ਬਣੀ ਸੀ।ਹੁਣ ਵੀ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ ਘਟਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ 100 ਗਰਾਮ ਨੇ ਕਾਂਟਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਰਹੇਗਾ।ਪਰ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਕਰਕੇ ਭਾਰ ਮੁਕਤ ਵੀ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ।
ਇਸ ਧੀ ਨੇ  ਹੁਣ ਵੀ ਭਾਰ ਘਟਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦੁਆਇਆ ਹੈ।ਸਰਜਨ ਦਿਕਸ਼ਾ ਪਦਾਰੀਵਾਲਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕਦਮ ਤਿੰਨ ਮੈਚ ਖੇਡਣ ਕਰਕੇ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਕੇ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਖਾਣਾ, ਖਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਰੱਸੀ ਟੱਪਣਾ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਗੁਜ਼ਰੀ।ਭਾਰ ਘਟਿਆ ਵੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ 13 ਮਾਹਰ ਡਾਕਟਰ, ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਸੀ।ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਨੌਬਤ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸ਼ੰਕਾ ਨਿਵਿਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
 ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਸੱਚ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਉਪਰ ਸੱਚ ਆਚਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਅੱਜ ਸਮਾਂ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਇੱਕ ਦੁਆਈ ਬਣੇ।ਇਸ ਨਾਲ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁੱਦਾ ਮੰਨਣ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਲੱਭ ਪਵੇਗੀ।2001-2024  ਤੱਕ ਦੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਧੀ ਧਿਆਣੀ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਾ ਪੰਨਾ ਲਿਖ ਕੇ ਅੱਗੇ ਤੁਰਨ ਲਈ ਮਹੌਲ ਸਿਰਜਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਹਮਦਰਦੀ, ਤਾਰੀਫ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦੀ ਪਾਤਰ ਹੈ।ਇਹ ਵਿਚਾਰੀ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਪੁੱਜੀ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਾਰੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕੀ।ਸੱਚ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ  ਵਿੱਚ ਕਿੱਥੇ ਕੁਤਾਹੀ ਹੋਈ? ਅਯੋਗ ਕਿਉਂ ਹੋਈ? ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਝੂਠ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ?ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਅਧੀਨ ਕਰਕੇ ਭਵਿੱਖੀ ਅਸਰ ਵਾਲੇ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।ਸੱਚ ਝੂਠ ਦਾ ਨਿਤਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਾਣੀ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ ਬਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਾਪੁਰਾ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਸੱਚ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।ਇਸ ਨਾਲ ਸਭ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਵਰਗੀਆਂ ਧੀਆਂ ਹੋਰ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਗੀਆਂ।