ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ "ਡਾਕਟਰ ਦਿਵਸ" ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਪੋਸਟਰ, ਲੇਖ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਗਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਪੇਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ "ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰੂਪ" ਦੀ ਸਨਮਾਨਤ ਉਪਮਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਡਾਕਟਰ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦੇ, ਸਹਾਰਾ ਬਣਦੇ ਤੇ ਇਕ ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਦਿਲਾਸਾ ਵੀ।

ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ, ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਪਹਿਲਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ "ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"
ਸਵਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ — "ਕੇਸ ਵਾਲਾ ਕਿੰਨਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਲੱਗਦਾ?"
ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੈਂਕ ਬੈਲੈਂਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡਾਂ-ਪਿੰਡਾਂ ਚੀਕਾ ਉੱਡ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ। ਅੱਜ ਦੇ "ਕਰੋੜਪਤੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ" ਵਿਚ ਜੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਡਿਪਾਜ਼ਿਟ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਾਂਸ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਵੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਬਿਲ ਕੱਟਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।

ਡਾਕਟਰੀ ਹੁਣ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਇਹ "ਮੁਲਟੀ-ਸਪੈਸ਼ਲਟੀ ਬਿਜ਼ਨੈਸ ਮਾਡਲ" ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਆਈਸੀਯੂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੌਤ ਨਾਲ ਜੰਗ ਨਹੀਂ, ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਲੇਖ ਸਾਰਿਆਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਜੋ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਦੌਲਤ ਦੀ ਚਾਬੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸਭ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹਰ ਸਫ਼ੈਦ ਕੋਟ ਅੰਦਰ ਦਿਲ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਹੋਵੇ।

ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ, ਅਸੀਂ ਆਸ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ — ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਮਾਂ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਭੁਲਦੀ, ਇੱਕ ਅਸਲ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਭੁਲਦਾਅੱਜ ਡਾਕਟਰ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਫੁੱਲ ਨਹੀਂ, ਇਕ ਸਵਾਲ ਵੀ ਰੱਖੀਏ:ਕੀ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਚੁੱਕਦੇ ਸਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ, ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਚੁੱਕਦੇ ਨੇ ਸਿਰਫ ਫੀਸ ਦੀ ਰਸੀਦ?

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਅਖਰਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਕੇ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਗੀਤਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਾਨੂੰ ਝੰਝੋੜਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਂਤਮਈ ਲਹਿਰ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਚਿਰਕਾਲੀ ਸੁਖ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਫੈਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਸਿਰਫ ਪੜ੍ਹਨ-ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਬ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਿਹਾ:
> "ਪੜ੍ਹ ਪੜ੍ਹ ਗੱਡੀ ਲੱਧੀਏ, ਪੜ੍ਹਿ ਪੜ੍ਹਿ ਭਾਰੁ ਉਠਾਇ।"
ਜੇ ਸਿਰਫ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੰਡਿਤ, ਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਪਾਠੀ ਰੱਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੇ। ਪਰ ਨਹੀਂ — ਉਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਰਸਤਾ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਚੀਨ੍ਹੇ ਹਨ, ਰਸਤਾ ਤੈਅ ਤਾਂ ਆਪ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਜਾਣ ਲਈ ਸਿਰਫ "ਦਿੱਲੀ" ਦੇ ਨਾਂ ਲੈਣ ਨਾਲ ਗੰਮਤਲ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਣ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ — ਉੱਧਰ ਤੁਰਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਸਤੇ ਦੀ ਧੂੜ ਲਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਮਨ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਹਉਮੈ ਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਜਿੱਤਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਰੋਟੀ ਦੇ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾ ਲਵੇਗਾ? ਨਹੀਂ। ਜਦ ਤੱਕ ਰੋਟੀ ਖਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ, ਤਦ ਤੱਕ ਅੰਦਰਲੀ ਖਾਲੀਪਨ ਨਹੀਂ ਭਰਦੀ। ਇਹੀ ਹਾਲਤ ਹੈ ਨਾਮ ਦੀ। ਨਾਮ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਮ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਉਣਾ – ਇਹੀ ਮਕਸਦ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣਾ ਹੀ ਅਸਲ ਆਰਾਧਨਾ ਹੈ।
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦੀਵਾ ਸਿਰਫ ਦੇਖਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ – ਉਹ ਤਾ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਜਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵੀ ਸਿਰਫ ਸੁਣਨ ਲਈ ਨਹੀਂ – ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਖੀਰ ‘ਚ ਸਿਰਫ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਣਾ ਕਿ “ਤੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪੜ੍ਹਿਆ?”
ਸਵਾਲ ਹੋਵੇਗਾ –
> "ਤੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਕਿੰਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਿਆ?"
"ਤੇਰੇ ਕਰਮ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ?"
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇੱਕ ਬਾਕਮਾਲ ਲਕੀਰ ਸਾਡੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:
> "ਕਰਣੀ ਬੀਜਿ ਸਚੁ ਫਲੁ ਪਾਏ, ਪਵਿਤੁ ਹੋਇ ਸੋ ਦਰਿ ਜਾਏ।"
ਰੱਬ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਹੀ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਚ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜਦਾ ਹੈ, ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਓ, ਅਸੀਂ ਵੀ ਨਾਮ ਲੈਣ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਤੁਰੀਏ ਜੋ ਗੁਰੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ — ਤਾਂ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ-ਸੁਣਨ ਦੀ ਰੁਸ਼ਨੀ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਚਮਕੇ।
ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਟਾਲਾ