Balwant-Singh-Gill

ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਵਾਲੀ -  ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

"ਨਵਕਿਰਨ, ਤੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ. ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸੇ ਹੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਰਿਸਰਚ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਪਰ ਤੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਆ ਕੇ ਦਰਜ਼ੀਪੁਣੇ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਕਿ ਇੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੰਨੀ ਸੋਹਣੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਦੀ ਤੈਨੂੰ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈ ਗਈ!" "ਸੋਨੀ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਮਝ ਲੱਗੇਗੀ। ਇੱਦਾਂ ਕਰ ਤੂੰ ਆਹ ਅਖ਼ਵਾਰ ਪੜ੍ਹ, ਜਦੇ ਨੂੰ ਮੈਂ ਚਾਹ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹਾਂ।" ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡਰਾਇੰਗ ਰੂਮ ਦੇ ਕੌਫ਼ੀ ਟੇਬਲ ਦੇ ਥੱਲੇ ਵਾਲੇ ਦਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਤਾਜ਼ੀ ਅਖ਼ਵਾਰ ਸੋਨੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਚਲੇ ਗਈ। ਸੋਨੀ ਬਹੁਤ ਚਿਰਾਂ ਬਾਅਦ ਮੁਹਾਲੀ ਤੋਂ ਅੱਜ ਆਪਣੀ ਸਹਿਪਾਠਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਿਲਣ ਆਈ ਸੀ।ਨਵਕਿਰਨ ਅਤੇ ਸੋਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ। ਨਵਕਿਰਨ ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ. ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਐਮ. ਏ. ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ਸਨ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਦੋਨੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਖੂਬ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਸੀ ਕਿ ਨਵਕਿਰਨ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਘਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਨੀ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦਿਆਂ ਨਵਕਿਰਨ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਸਹਿਪਾਠੀ ਅਮਰੀਕ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਨੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਸ਼ੀਰੇ ਸੰਧੂ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
"ਸੋਨੀ, ਆਹ ਫੜ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਅਤੇ ਸੁਣਾ ਆਪਣਾ ਹਾਲ-ਚਾਲ। ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਛੱਡੀ, ਸਾਡਾ ਮੇਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਕਿਵੇਂ ਹੈ ਤੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ?" "ਭੈਣੇ, ਮੈਂ ਐਮ. ਏ. ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ ਕੁ ਵਹਿਲੀ ਰਹੀ। ਮੈਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਕਿਤੇ ਮਿਲੇ ਨਾ। ਮੇਰੇ ਮਾਪੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਰੱਤੀ ਵੀ ਦਬਾਅ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਜਦ ਕਦੇ ਮੈਂ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਆਪਣੀ ਮਾਯੂਸੀ ਦਿਖਾਉਣੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਦੇਣਾ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਐਵੇਂ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰ।ਜਦ ਕਦੇ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਕਰ ਲਵੀਂ।ਅਗਰ ਨਾ ਵੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪਹਾੜ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗਾ।ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਲਈ ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਹੇਲੀ ਸੀਮਾ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖਣ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਲਾਗਲੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਗਾਇਕ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਕੋਨਸਰਟ) ਦੇਖਣ ਚਲੇ ਜਾਣਾ। ਵਹਿਲੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਪ੍ਰਚਾਵੇ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।" ਸੋਨੀ ਆਪਣੇ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਬਤਾਉਣ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀ ਗਈ। "ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਾਲ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਰੇ ਸੰਧੂ ਦਾ ਅਖਾੜਾ ਲੱਗਣਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਟਿਕਟ ਲਏ ਅਤੇ ਮੋਹਰਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਗਈਆਂ। ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਭੈਣੇ, ਸ਼ੀਰੇ ਸੰਧੂ ਦੀ ਸਾਰੇ ਅਖਾੜੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਹੀ ਅੱਖ ਰਹੀ। ਹਰ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਸੈਨਤ ਜਿਹੀ ਮਾਰ ਜਾਇਆ ਕਰੇ।" "ਸੋਨੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਸੂਰ ਤੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਸੂਰਤ, ਸਰੂ ਵਰਗੇ ਕੱਦ ਅਤੇ ਗੁੰਦਵੇਂ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੀ। ਕਿਹੜਾ ਗੱਭਰੂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਹੜਾ ਤੇਰੀ ਸੂਰਤ 'ਤੇ ਨਾ ਮਰਦਾ। ਅੱਗੇ ਦੱਸ ਫੇਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?" "ਨਵਕਿਰਨ, ਹੋਣਾ ਕੀ ਸੀ, ਕੌਨਸਰਟ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸ਼ੀਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਸ਼ੀਰੇ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਚੇਂਜਿੰਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਹੱਟੇ ਕੱਟੇ ਬਾਊਂਸਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਗਈ। ਫੇਰ ਦੂਸਰਾ ਡਰ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ੀਰੇ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਪਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਡਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ ਨੇ ਬੁਲਾਇਆ ਹੈ।ਲੋਕੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸੈਲਫ਼ੀਆਂ ਲੈਣ ਲਈ ਤਰਸਦੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸ ਕੇ ਉਸ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਈ ਕਿ ਮੈਂ ਗਈ ਤੇ ਆਈ।" ਸੋਨੀ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਮਾੜੀ ਘਟਨਾ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰ ਗਈ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਗਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ।"
"ਨਵਕਿਰਨ, ਸ਼ੀਰਾ ਸੰਧੂ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, ਕੁੜੀਏ ਤੇਰੀ ਸੂਰਤ ਨੇ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਗਾਉਣਾ ਭਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਬਾਕੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਬੋਂਧਨ ਹੋਵਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਰੱਖਾਂ। ਪਰ ਚੰਦਰਾ ਮਨ ਤੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਸੂਰਤ ਦਾ ਕੀਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਕਰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।। ਜੇ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਹਿ ਦਿਆਂ, "ਤੂੰ ਤੇ ਪਰੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਸੋਹਣੀ ਹੈਂ। ਮੈਨੂੰ ਤੂੰ ਬੜੀ ਪਸੰਦ ਹੈਂ।"
ਇਸ ਮਿਲਣੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੀਰਾ ਸੰਧੂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਰ ਅਖਾੜੇ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾ ਲੈਂਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਟਿਕਟ ਵੀ ਖ੍ਰੀਦਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਮਿਲਦੇ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋ ਗਏ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਸਰੀਰਕ ਵਿੱਥ ਰੱਖੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਇਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਮੇਰੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਭੁੱਖਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮਾਜੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਜਕੜਾਂ ਨੂੰ ਢਿੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਵੀ ਇਸ ਤੇ ਡੁੱਲ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਸਮਾਜੀ ਦੂਰੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋ ਗਏ। ਫੇਰ ਤਾਂ ਭੈਣੇ ਕੀ ਦੱਸਾਂ, ਅਸੀਂ ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋ ਗਏ।" "ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁੱਝ ਗੁਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬਣਾਇਆ ਵੀ ਕਿ ਨਹੀਂ?" ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੰਕਾ ਜਾਹਿਰ ਕਰ ਹੀ ਦਿੱਤੀ। "ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ੀਰੇ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੁਣ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲਵੇ। ਮੇਰੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਉਹ ਝੱਟ ਮੰਨ ਗਿਆ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਮੇਰੀ ਹਾਮੀ ਭਾਲਦਾ ਹੋਏਗਾ। ਅਸੀਂ ਕੁੱਝ ਹੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਪੈਰ ਪੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲਿਆ।" ਸਾਡੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਅਸੀਂ ਮਨਜੋਤ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੜਕਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਮਨਕੀਰਤ ਰੱਖਿਆ।"
"ਸਾਡਾ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਬੜਾ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਭਰਿਆ ਗੁਜ਼ਰਨ ਲੱਗਾ। ਸ਼ੀਰੇ ਦਾ ਦਿਲ ਸਦਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਧੱੜਕਦਾ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਸ਼ੀਰੇ ਵਿੱਚ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਸ਼ੀਰਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦਿਲੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸ਼ੀਰੇ ਸੰਧੂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਗੁੱਡੀ ਵੀ ਅਸਮਾਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਗਈ। ਕੋਈ ਹੀ ਹਫ਼ਤਾ ਖਾਲੀ ਜਾਂਦਾ ਹੋਏਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਮਹੀਨੇ ਦੇ 25-26 ਦਿਨ ਪਰੋਗਰਾਮ ਬੁੱਕ ਹੁੰਦੇ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਧਾਂਕ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਬੈਲੇਂਸ ਵੀ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਦਾ ਉਪਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੰਨੀ ਕਮਾਈ ਦੇਖਦਿਆਂ ਸ਼ੀਰੇ ਨੇ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਿੰਗੀ ਕੋਠੀ ਕੁੱਝ ਡਿਪਾਜ਼ਿਟ ਰੱਖ ਕੇ ਖ੍ਰੀਦ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਕਾਰ। ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚੋਂ ਘਰ ਅਤੇ ਕਾਰ ਦੀਆਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਤਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।ਬੱਚੇ ਪਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਾ ਦਿੱਤੇ। ਸ਼ੀਰੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਭਰੋਸੇ 'ਚ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕੰਮ 'ਤੇ ਲੱਗਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ।"
"ਸੋਨੀ, ਤੇਰਾ ਵਹਿਲੀ ਦਾਂ ਸਮਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਗੁਜਰਦਾ ਸੀ। ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਪੈਸੇ ਵਲੋਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਘਰ ਲਹਿਰਾਂ ਬਹਿਰਾਂ ਸਨ ਪਰ ਮਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਕਮਾਈ ਕਰਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਬਾਹਰਲੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਸਤਾ ਪਵੇ।ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਘਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਅਤੇ ਜਮੋਂ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਨ ਨਾ ਲੱਗਦਾ।ਪੈਸਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਤਾਂ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਬੜੀ ਸੁਰੱਗੀ ਸੀ, ਪਰ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਘੁੱਟਣ ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸ਼ੀਰੇ ਕੋਲ ਕਿਤੇ ਨੌਕਰੀ ਲੱਗਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਖ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਪੈਸੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਖਦੀ ਕਿ ਇਕੱਲੀ ਦਾ ਮੇਰਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਖ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਮੋਹਰਲੇ ਸਾਲ ਮੇਰਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਦਾ ਟਰਿੱਪ ਹੈ, ਮੈਂ ਜਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਾ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦੀ ਹਵਾ ਲੁਆ ਸਕੀ।"
"ਸੋਨੀ ਤੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜਾਈਂ ਹੀ ਗਈ, ਪੈਸਾ ਭਾਵੇਂ ਬਥੇਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਏਗਾ?" "ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿੱਥੇ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਘਰ ਬੈਠੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ।ਕਦੇ ਕਦੇ ਲੱਗਣਾ ਕਿ ਮਂੈ ਤਾਂ ਸ਼ੀਰੇ ਦੇ ਪੈਸਾ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੀ ਸੇਫ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਰਾ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਲਿਆ ਕੇ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਦਾ ਬਾਹਰ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।"
ਸੋਨੀ ਆਪਣਾ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਗਈ। "ਭੈਣੇ ਸ਼ੀਰੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਾ ਰਹੀ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਚੰਦਰੇ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਨਜ਼ਰ ਲੱਗ ਗਈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ੀਰਾ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਇਸ ਦੀ ਕਾਰ ਮੋਹਰੇ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸਾ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੀਰੇ ਦੀ ਥਾਈਂ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਭੈਣੇ, ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਹੱਸਦਾ ਵੱਸਦਾ ਸੰਸਾਰ ਉੱਜੜ ਗਿਆ। ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਮਸਾਂ ਨੌਂ ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਇਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਬਾਪ ਦਾ ਸਾਇਆ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ। ਘਰ ਅਤੇ ਕਾਰ ਦੀਆਂ ਅਜੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਸਨ। ਉਪਰੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਮਹਿੰਗੀ ਪੜ੍ਹਾਈ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਆਮਦਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਜਾਊ ਸਾਲ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੇ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਥੱਲੇ ਗਾਲ਼ ਲਏ ਸਨ। ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਜਿਹੜੀ ਬੱਚਤ ਸੀ, ਉਹ ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁੱਕਦੀ-ਮੁੱਕਦੀ ਮੁੱਕ ਗਈ। ਹਾਲਾਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਘਰ ਅਤੇ ਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਪੈਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ।ਥੋੜੀ ਬਹੁਤ ਜਮੀਨ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਵਿਕ ਗਈ। ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਨਾ ਲੰਘਿਆ ਜਦੋਂ ਬੈਂਕ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਘਰ ਅਤੇ ਕਾਰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲਏ। ਮੇਰੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦ ਲਿਆ। ਅਮੀਰੀ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੀ ਦੀ ਮੇਰੀ ਹਾਲਤ ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਨੇ ਮੇਰੇ  ਕਹਿਣ ਤੇ ਦੋਨੋਂ ਬੱਚੇ ਆਈਲੈਟਸ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੇ।"
ਸੋਨੀ ਆਪਣੀ ਦੁੱਖ ਭਰੀ ਗਾਥਾ ਅੱਗੇ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਗਈ।ਨਵਕਿਰਨ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਵੁਕ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। "ਨਵਕਿਰਨ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਮਿੰਨਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਬਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ। ਤੁਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਮੇਰੀ ਇੰਨੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਦੋਨੋਂ ਬੱਚੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜ ਦਿਓ। ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਵਿਚਾਰੇ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਨਾ ਰੁੱਲਣ।" ਮੇਰੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਤਾਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਮੇਰੀ ਹਰ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਕੋਈ ਵਹਿਲਾ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ 'ਤੇ ਬੋਝ ਬਣਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਤਰਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਖ਼ਰਚ ਕਰਕੇ ਮਨਜੋਤ ਅਤੇ ਮਨਕੀਰਤ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਕੈਨੇਡਾ ਸੱਦ ਲਿਆ।"
"ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਇਕ ਹਾਲਤ ਸੁਧਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੋਏਗੀ?" ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀ ਹੋਈ ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਸੋਨੀ ਦੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਗਾਥਾ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਹੱਮਦਰਦੀ ਪਰਗਟਾਈ। "ਬੱਚੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਖ਼ਰਚ ਚੁੱਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਾ ਭਾਰ ਬਣ ਗਈ।ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਇਕੱਲੀ ਦਾ ਜੀਅ ਨਾ ਲੱਗੇ। ਮੈਂ ਅੱਕ ਕੇ ਤਿਕਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੁਆਂਢਣ ਬਿੰਦਰ ਕੋਲ ਜਾਕੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਆਉਂਦੀ।ਦਿਨ ਸਮੇਂ ਉਹ ਕੰਮ 'ਤੇ ਗਈ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਮੈਂਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਾਯੂਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਡੀ ਗੁਆਂਢਣ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਮੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਤੇ ਲੁਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਜੱਕੋ ਤੱਕੋ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ।ਮੈਂ ਸੋਚਦੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਤਾਂ ਵਿਹਲੀ ਦੀ ਲੰਘ ਗਈ। ਮਨ ਬਿਲਕੁੱਲ ਆਲਸੀ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸਰਦੇ ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਦੀ ਧੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਜਣੀ ਖਣੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਕੀ ਆਖਣਗੀਆਂ ਇੱਕ ਐਮ. ਏ. ਪਾਸ ਕੁੜੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰ ਦੀ ਤੀਵੀਂ ਆਮ ਵਾਂਗ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧੱਕੇ ਖਾ ਰਹੀ ਹੈ।"
"ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸ਼ੀਰੀ ਤੇਰਾ ਮਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ?" "ਭੈਣੇ, 'ਮਰਦੀ ਨੂੰ ਅੱਕ ਚੱਬਣਾ' ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਗੁਆਂਢਣ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ 'ਤੇ ਲੁਆ ਦਿੱਤਾ।ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ  ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ  ਜਨਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕੁੜੀਆਂ, ਕੁਝ ਅੱਧਖੜ ਜਨਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮੈਂਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ਕੰਮ ਤੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਕੋਲ ਦੂਸਰੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਧਿਆਨ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਤਾਂ ਫੈਕਟਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਪਿੱਛੇ ਪੈ ਜਾਂਦਾ।ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਆਕੇ ਕੌੜੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਉਣ ਦੀ ਤਾੜਨਾ ਕਰਦਾ।ਜਦੋਂ ਤਿੰਨਾਂ ਚੋਹਾਂ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਟੀ ਬਰੇਕ ਹੋਣੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦੇਖਦੀ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਤੀਵੀਂ, ਕੋਈ ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਅਤੇ ਕੋਈ ਐਸ. ਪੀ. ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਦਿਹਾੜੀ ਲਾ ਕੇ ਘਰ ਆਈ ਤਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਬਾਹਾਂ ਦਾ ਵਾਹਣ ਹੋ ਗਿਆ। ਚਿੱਤ ਕਰੇ, ਬਿਨਾਂ ਖਾਧੇ ਪੀਤੇ ਬੈੱਡ ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਵਾਂ। ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੋਸਦੀ ਕਿ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਨਾ ਅਰਾਮ-ਪ੍ਰੱਸਤ ਨਾ ਬਣਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਦਿਨ ਨਾ ਦੇਖਣੇ ਪੈਂਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਮਸਾਂ ਸਾਲ ਕੁ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਕਿ ਜੋ ਕੁੱਝ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਇੰਡੀਆ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ।"
"ਲੋਕੀਂ ਤਾਂ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਲਾ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਲ ਭੱਜੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤੂੰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਭੈਣੇ, ਤੇਰੀ ਇਸ ਸੋਚ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ ਹੈ!" "ਨਵਕਿਰਨ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਸੱਚ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਮੈਂ ਬੜਾ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹਾਂ।"
"ਭੈਣੇ ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਮਾਰਕਾ ਮਾਰ ਲਿਆ, ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਈ?"
"ਨਵਕਿਰਨ ਤੇਰੇ ਬੂਟੀਕ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀਆਂ ਤੇਰੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਮੈਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ  ਚੈਨਲਾਂ ਤੇ ਦੇਖੀਆਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੰਗੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਕਿਵੇਂ ਤੂੰ ਦੋ ਤਿੰਨਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਅੱਜ ਸੈਂਕੜੇ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਗਿਣਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਉਂਗਲਾਂ ਤੇ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਫ਼ਲ  ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਡੀਜ਼ਾਇਨਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।"
ਦੋਹਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੇ ਕੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧ ਬਚੀ ਚਾਹ ਠੰਡੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀਆਂ ਮਗਨ ਸਨ। ਨਵਕਿਰਨ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਦੀ ਦੁੱਖਦਾਈ ਜੀਵਨੀ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਭਾਵੁਕ ਸੀ ਅਤੇ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਾਰਗਿਰ ਸਲਾਹ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾਏ। "ਭੈਣੇ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਜਾਪ ਰਹੀ ਹੈਂ, ਜਿਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਬੱਲਬੂਤੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸਫ਼ਲ ਵਿਉਪਾਰੀ ਸੱਲਤਨਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਆਮ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਜਾਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਵਾਂਗ ਨਾ ਤਾਂ ਤੂੰ ਛੋਟੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਲੇਲੜੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਕਾ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤੀਆਂ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਤੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਏਨੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਣਹੋਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋਣੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।"
"ਭੈਣੇ, ਇਹ ਸਭ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਖਾਧੀਆਂ ਠੋਕਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਠੋਕਰਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਸਬਕ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਅਜੇ ਪੰਜ ਛੇ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਨੇ ਮੇਰੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬੇਜ਼ਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਾ ਕੀਤਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਬਿਲਕੁੱਲ ਬੋਝਲ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਮਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਸੀਲਾ ਨਾ ਰਿਹਾ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੋਣਾ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਬੋਝ ਪੈ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਨੇ ਸਰਦਾਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੇ ਤਰਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਮਾਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਸੱਦ ਲਿਆ। ਨਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਲ਼ਿਆ ਪੋਸਿਆ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਵਾਈ। ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ-ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਵੀ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ। ਇੰਨਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਲ਼ ਕੇ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾ ਕੇ ਇਸ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਆਪ ਸੰਵਾਰ ਸਕਾਂ।"
     ਨਵਕਿਰਨ ਆਪ ਬੀਤੀ ਘਟਨਾ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਗਈ।" ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜੁਆਨੀ ਦੇ ਉਪਜਾਊ ਸਾਲ ਬੇਅਰਥ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਾਂ। ਮੈਂ ਬੀ. ਐਸ. ਸੀ. ਕਰਦੀ ਨੇ ਹੀ ਸਿਲਾਈ ਮਸ਼ੀਨ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸੂਟ ਸਿਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੋਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਖਰਚ ਦੇ ਪੈਸੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ. ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੋਰ ਵੱਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੋ ਹੋਰ ਕੁੜੀਆਂ ਤੋਂ ਸੂਟਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰਾ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿਰਜਨਾਤਮਿਕ (CREATIVE) ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਨਵੇਂ ਡੀਜ਼ਾਇਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਅਤੇ ਘੋਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਝੱਟ ਪਟ ਉਸ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ ਸੂਟਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕਰਦੀ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਦਿਸਿਆ। ਮੈਂ ਮੰਨਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ਿਆ।"
"ਤੈਨੂੰ ਭੈਣੇ ਸ਼ਰਮ ਨਾ ਆਈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਕੁੜੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ? ਸਮਾਜ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਲਾਹਨਤ ਨਹੀਂ ਪਾਈ?" "ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਬਥੇਰੇ ਆਖਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਸ ਕੁੜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਫੜ ਲਿਆ।ਇਹ ਕੁੜੀ ਬਾਕੀ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਿਰਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਅਤੇ ਇਰਾਦੇ ਤੇ ਪੱਕੀ ਸੀ। ਸਮਾਜੀ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੇ ਬਥੇਰੇ ਝੱਖੜ ਆਏ ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਇਰਾਦੇ ਦੀ ਬੇੜੀ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਚੱਪੂ ਲਾਉਂਦੀ ਗਈ। ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਸਰਦਾਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਨ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਇਰਾਦੇ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਸਨ। ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਵੱਧਦਾ-ਵੱਧਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਡੇ ਡੀਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਕੱਪੜੇ ਕੈਨੇਡਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਸੱਚ ਜਾਣ ਭੈਣੇ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਕੰਮ ਦੇ ਆਰਡਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਮ੍ਹਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਾਡੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਕਿਰਪਾ ਹੈ।"
"ਤੇਰੀ ਇਸੇ ਹੀ ਮਹਿਮਾ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਆਈ ਹਾਂ ਕਿ ਭੈਣ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਸਲਾਹ ਦੇਵੇਗੀ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਰਾਇ ਦੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਪੂੰਜੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਖੜ ਸਕਾਂ।" ਸੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਹਿਪਾਠਨ ਪਾਸੋਂ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਵਿਉਪਾਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਮੰਗੀ। "ਹਾਂ ਸੋਨੀ, ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਮਦਦ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਾਂਗੀ। ਜੇਕਰ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਖੜ ਸਕੇ, ਮੈਨੂੰ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਏਗੀ। ਤੇਰੇ ਲਈ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਉਪਾਰੀ ਨੁਕਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤੈਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਕੁੜੀ ਹੈਂ। ਦੂਸਰੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਛੱਡਣੀ ਪਏਗੀ ਕਿ ਤੇਰੇ ਵਾਰੇ ਕੋਈ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।ਸਮਾਜੀ ਤੋਹਮਤਾਂ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖੋਪੇ ਲਾ ਕੇ ਸਿੱਧੀ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵੱਲ ਤੁਰੀ ਜਾਂਵੀਂ। ਰਸਤਾ ਔਕੜਾਂ ਭਰਿਆ ਹੋਏਗਾ, ਪਰ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਹਾਰੀਂ। ਕੋਠੇ ਦੀ ਟੀਸੀ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਪੌੜੀ ਦਾ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਪੌਡਾ ਚੜ੍ਹਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਛੱਤ ਲਾਗੇ ਜਾ ਕੇ ਥੱਲੇ ਵੱਲ ਜਾਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵਲ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਜਾਓ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੁੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਛੱਤ 'ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹੋ।"
    "ਭੈਣੇ ਕੋਈ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਵਿਉਪਾਰ ਦੱਸ ਜਿਹੜਾ ਬਹੁਤ ਥੋੜੇ ਸਰਮਾਏ ਨਾਲ ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਮੈਂ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਖੜ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਮੁਹਤਾਜ ਨਾ ਹੋਵਾਂ।" ਸੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਮਯਾਬ ਸਹੇਲੀ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਮੰਗੀ। "ਸੋਨੀ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਹੀ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਦੋ ਕਾਰੋਬਾਰੀ (IDEAS) ਖ਼ਿਆਲ ਹਨ।ਖਿਆਲ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਹਾਸੋਹੀਣੇ ਜਿਹੇ ਲੱਗਣਗੇ ਪਰ ਗੌਰ ਨਾਲ ਸੁਣ। ਪਹਿਲੀ ਰਾਇ ਕਿ ਤੂੰ ਪਿੰਨੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕਰੇਂ। ਦੂਸਰੀ ਰਾਇ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਲ਼ਾਂ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇਂ।" ਰਾਇ ਸੁਣਦਿਆਂ ਸੋਨੀ ਬੁੱਲਾਂ 'ਚ ਮਿੰਨ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੁਸਕਰਾਈ ਪਰ ਨਵਕਿਰਨ ਨੂੰ ਜ਼ਾਹਿਰ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਤੋਰਨ ਲਈ ਆਖਿਆ।" ਸੋਨੀ ਸੱਚ ਜਾਣ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵਿਉਪਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਭਵਿੱਖ ਰੋਸ਼ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।" "ਨਵਕਿਰਨ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਮੁਰੱਬੇ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਕੁੱਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਪੈਸਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਬਰੀਕੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁੱਝ ਦੱਸ?"
"ਸੋਨੀ ਬੜੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਪੂੰਜੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਤੂੰ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਛੋਟੇ ਸਕੇਲ ਤੇ ਚਾਲੂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅੰਬਾਂ, ਔਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਮੁਰੱਬੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਪਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਸਪਲਾਈ ਕਰ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਚ ਤੇਰੀ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਦੇ ਵਿਉਪਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਹੋਏਗੀ।" ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਚੰਗੇ ਵਿਉਪਾਰੀ ਗੁਣ ਵੀ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੇ ਜਿਨਾਂ੍ਹ 'ਤੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਸੋਨੀ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ। ਸੋਨੀ ਨੇ ਨਵਕਿਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਜੁੱਟ ਗਈ। ਅੰਬ, ਔਲੇ ਅਤੇ ਸੇਬ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਰੱਬਾ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਅਚਾਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਿਆ। ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਪਲ ਭੇਜ ਕੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਲੱਗੀ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਲੱਗ ਗਿਆ ਪਰ ਗਾਹਕ ਸੋਨੀ ਦੇ ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਮੁਰੱਬਾ ਅਤੇ ਅਚਾਰ ਭੇਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਪਰ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਾਜ਼ਿਬ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੱਧਦੀ ਗਈ।ਕਾਰੋਬਾਰ ਵੱਧਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਸੋਨੀ ਨੇ ਡੱਬੇ ਪੈਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਲੈ ਆਂਦੀ। ਸੇਬ ਹਿਮਾਚਲ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਮੰਗਵਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਦੋ ਚਾਰ ਕਾਮਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਕੰਮ ਚਾਲੀ ਪੰਜਾਹਾਂ ਕਾਮਿਆਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਅੰਬ ਦੇ ਅਚਾਰ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਫ਼ਲਾਂ ਦੀ ਚੱਟਣੀ ਦਾ ਵੀ ਵਿਉਪਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲਿਆ। ਮੁਰੱਬਾ ਅਚਾਰ ਅਤੇ ਚੱਟਣੀਆਂ ਏਨੀਆਂ ਸੁਆਦੀ ਸਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨੀ ਸੰਧੂ ਦਾ ਮੁਰੱਬੇ ਦਾ ਵਿਉਪਾਰ ਸਿਖ਼ਰਾਂ ਛੂੰਹਣ ਲੱਗਾ। ਸੋਨੀ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਵਿਉਪਾਰ ਦੀ ਚਰਚਾ ਆਮ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਨਵਕਿਰਨ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਦੀ ਸੋਭਾ ਸੁਣ ਕੇ ਸੋਨੀ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ, "ਸੋਨੀ, ਤੇਰੀ ਖ਼ਬਰ ਅਤੇ ਫੋਟੋ ਕੱਲ੍ਹ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ। ਵਧਾਈਆਂ ਭੈਣੇ, ਤੂੰ ਤੇ ਕਮਾਲ ਕਰ ਤੀ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇੰਨਾਂ ਚਿਰ ਵਹਿਲੀ ਰਹਿ ਕੇ ਤੂੰ ਕੋਈ ਧੰਦਾ ਕਰ ਵੀ ਸਕੇਂਗੀ ਕਿ ਨਹੀਂ।"
"ਭੈਣੇ, ਤੇਰੀਆਂ ਨੇਕ ਸਲਾਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਤਾਂ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਨਾ ਫੜਦੀ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਇਸ ਔਖੀ ਘਾਟੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਕਿੱਥੋਂ ਹੌਸਲਾ ਪੈਣਾ ਸੀ। ਤੂੰ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਹੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੇਵੀ ਹੈਂ। ਤੇਰੇ ਦੱਸੇ ਰਾਹ ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਤੁਰਦੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਵਿਉਪਾਰ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਨਜੋਤ ਅਤੇ ਮਨਕੀਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਦ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਨਾਲ ਵਿਉਪਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵਿਉਪਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜੀ ਰੰਗਤ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਰਕਿਟਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਮੇਰੀ ਧੀ ਅਤੇ ਲੜਕੇ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਿਆ। ਫੈਕਟਰੀ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਕੰਮ ਮੈਂ ਆਪ ਸਾਂਭ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਭੈਣੇ ਤੇਰੀਆਂ ਸ਼ੁੱਭ ਅਸੀਸਾਂ ਅਤੇ ਨੇਕ ਸਲਾਹਾਂ ਸਦਕਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਦਇਆ ਨਾਲ ਜਿਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਂਦੀ ਹਾਂ, ਫ਼ਤਿਹ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਭੈਣੇ ਤੇਰੀ ਸਹੀ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੀ ਨੇਕ ਸਲਾਹ ਨੇ ਇੱਕ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਨਿੱਘਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਬੇ-ਜਮੀਨੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਹੀ 'ਮੁਰੱਬਿਆਂ ਵਾਲੀ' ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।"

ਪਰਾਏ ਦੇਸ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

"ਜੱਸੀ ਤੇਰੀ ਨਾਂਹ ਨਾਂਹ ਨੇ ਬੇੜਾ ਗਰਕ ਕਰ ਦੇਣਾ। ਦੇਖ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਫੇਰ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲ ਗਈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਾਲਿਸੀ ਬਦਲ ਲਈ ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਆਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ। ਹੁਣ-ਹੁਣ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਲੈ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਆ ਜਾ।" ਸ੍ਹਾਬੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਆਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਨਾ ਗੁਆੳੇਣ ਲਈ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ।
"ਦੇਖ ਸ੍ਹਾਬੀ! ਤੇਰੀ ਸਲਾਹ ਸਿਰ ਮੱਥੇ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਬੇਬੇ ਮੰਨਦੀ ਨਹੀਂ। ਜਦ ਕਦੇ ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਜਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ 'ਤੇ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਪਾਸੋਂ ਲੱਖਾਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਤਰਲੇ ਕਰਕੇ ਮੰਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਥੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਬੇ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਦੋ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਿਸੇ ਘਾਤਿਕ ਬੀਮਾਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਬੇਬੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਇੱਕ ਪਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ।" ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਸਾਬੀ ਅੱਗੇ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ।
ਜੱਸੀ ਨੇ ਸ੍ਹਾਬੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਆਪਣੀ ਬੇਬੇ ਨੂੰ ਸੁਣਾਇਆ,"ਬੇਬੇ ਕੱਲ੍ਹ ਫੇਰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਸਾਬੀ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ ਸੀ 'ਤੇ ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਖੂੰਝਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਆਖਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜੇ ਤਾਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਫੇਰ ਕੋਈ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ ਜਾਂ ਨਾ ਮਿਲੇ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਜਾ ਲੈਣ ਦੇ।" ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਬੇ ਪਾਸ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਜਾਣ ਦਾ ਤਰਲਾ ਪਾਇਆ।
ਬੇਬੇ ਕਰਤਾਰੀ ਨੂੰ ਜੱਸੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੱਭੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸਦੇ ਅੱਲ੍ਹੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਤੇ ਲੂਣ ਭੁੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। "ਪੁੱਤ ਜੱਸੀ, ਦੇਖ ਪਾਗਲ ਨਹੀਂ ਬਣੀਦਾ। ਤੈਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦਾ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਰੱਬ ਕੋਲੋਂ ਸੌ ਸੁੱਖਾਂ ਮੰਗ ਕੇ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਅਜੇ ਪੰਜ ਕੁ ਸਾਲ ਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਬਾਪੂ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੁੱਖੋਂ ਕੀੜੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀ ਦੁਆਈ ਖਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕਿੰਨਿਆਂ ਦੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਪਾਲ਼ਿਆ ਹੈ। ਤੂੰ ਹੁਣ ਕਹਿਨੈਂ ਕਿ ਮੈਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ  ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ। ਕਾਕਾ! ਅੱਧੀ ਖਾ ਲਈਏ, ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੇ ਧੱਕੇ ਨਹੀਂ ਖਾਈਦੇ।"
ਬੇਬੇ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ,
" ਬੇਟਾ, ਤੇਰੀ ਢਾਈ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਪੈਲੀ ਵੇਚ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਇੱਥੇ ਹੀ ਡੇਅਰੀ ਖ੍ਹੋਲ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ। ਆਪਾਂ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਦੋਵੇਂ ਨਾਲੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਰੇਹਾਂ ਸਪਰੇਹਾਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਕਰਿਆ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਡੇਅਰੀ ਦੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੇਚਿਆ ਕਰਾਂਗੇ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਟੈਲੀ 'ਤੇ ਸੁਣਿਆਂ ਕਿ ਰੇਹਾਂ ਸਪਰੇਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਯਕੀਨ ਰੱਖ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦੀ।" ਬੇਬੇ ਜੀ ਨੇ ਜੱਸੀ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਵਧਾਉਂਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦਾ ਰਸਤਾ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।
ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬੇਬੇ  ਭਾਰਤੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹੈ 'ਤੇ ਐਵੇਂ ਟੈਲੀਵਿਯਨ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਫ਼ੋਕੇ ਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਧਰਵਾਸਾ ਬੰਨ੍ਹੀ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਨੂੰ ਡੇਅਰੀ ਵਿੱਚ ਮੱਝਾਂ/ ਗਾਂਈਆ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਦੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜਿਹੜਾ ਇਹ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਖਾਦਾਂ, ਰੇਹਾਂ ਸਪਰੇਆਂ ਅਤੇ ਕੀਟ-ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਉੱਗਾ ਕੇ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਆਰਗੈਨਿਕ/ ਜੈਵਿਕ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਹੁਣ ਦੇ ਕਣਕ ਝੋਨੇ ਦੇ ਝਾੜ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ  ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਜਿਆਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾਉਣਾ। ਉਹ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਛੁਡਵਾ ਕੇ ਵਹਿਲਾ ਕੀਤਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਖੇਤੀ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਣ।
"ਬੇਬੇ, ਮਿੰਨਤ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲੈ। ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਸ੍ਹਾਬੀ ਦੀ ਗੱਲ ਵਜ਼ਨਦਾਰ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੁਣ-ਹੁਣ ਮੌਕਾ ਹੈ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਜਾਣ ਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸਵਾਰਨ ਦੇ।ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਵਿਛੋੜਾ ਨਹੀਂ ਝੱਲ ਸਕਦੀ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਮੈਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਹੋਇਆ, ਤੈਨੂੰ ਉੱਦੋਂ ਹੀ ਮੰਗਵਾ ਲਵਾਂਗਾ।"
ਪੁੱਤਰ ਦੀਆਂ ਤਰਕਾਂ ਅੱਗੇ ਬੇਬੇ ਕਰਤਾਰੀ ਦੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਗਈ। ਇੱਥੇ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਕਾਰਗਰ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇਖਦੀ ਹੋਈ, ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਈ।
ਬੇਬੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕਲੌਤੇ ਅਤੇ ਲਾਡਲੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਭੇਜਣ ਦਾ ਕੌੜਾ ਘੁੱਟ ਭਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖੱਤਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਦਰਾਂ ਲੱਖ ਰੁੱਪਿਆ ਜੱਸੇ ਦੇ ਹੱਥ ਫ਼ੜਾ ਦਿੱਤੇ।
ਜੱਸੀ ਨੇ ਏਜੰਟ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੀ ਮਾਇਆ ਉਸ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕਾਲਜ ਦੀ ਬਾਕੀ ਫ਼ੀਸ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਤਾਰਨੀ ਸੀ।
ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਸ੍ਹਾਬੀ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਘਰ ਦੀ ਬੇਸਮੈਂਟ (ਘਰ ਦੇ ਥੱਲੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ) ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ। ਸ੍ਹਾਬੀ ਜੱਸੀ ਤੋਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਗਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀ. ਆਰ. (ਪੱਕੇ ਹੋਣ) ਦਾ ਕੇਸ ਅਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸ੍ਹਾਬੀ ਨੇ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ' ਤੇ ਕੈਸ਼ੀਅਰ ਦੇ ਕੰਮ ਤੇ ਲਗਵਾ ਲਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕਾਲਿਜ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਤਾਰ ਸਕੇ। ਇਸੇ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਜੋ ਕੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਕੈਸ਼ੀਅਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਗਤਾਉਣ ਲਈ ਬੋਲੀ ਬੋਲਣ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਦਿੱਕਤ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਆਈ। ਉਵੇਂ ਹੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬੜੇ ਹੀ ਮਿਲਾਪੜੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਲੜਕੀ ਸੀ।
ਜੱਸੀ ਮਨ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਾੜੀ ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦਾ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬੇਬੇ ਕਰਤਾਰੀ 'ਤੇ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਬੋਝ ਨਾ ਪਾਉਂਦਾ। ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਖ਼ਰਚ ਵਾਸਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਭੇਜ ਛੱਡਦਾ। ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਸ੍ਹਾਬੀ ਦਾ ਸਾਥ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਉਸਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸੀ । ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਮ 'ਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਸੁਹਿਰਦ ਸਾਥ।
ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਜੱਸੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੱਸਦਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਓਪਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਫ਼ੀਸਾਂ ਵਗੈਰਾ ਦੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਦੋਸਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਨਜਿੱਠ ਲੈਂਦੇ। ਜੱਸੀ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵੀ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਾ ਦੱਸਦਾ।
ਜੱਸੀ ਦੀ ਬੇਬੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪੈਸੇ ਧੇਲੇ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਦੀ ਘੱਟ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਘਰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ। ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ, ਉੱਠਦਿਆਂ, ਬਹਿੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜੱਸੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗੇੜਾ ਮਾਰਦਿਆਂ, ਜੱਸੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪੈਂਦੀ। ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਛੁਪਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਜੱਸੀ ਨੇ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਰੋਂਦੀ ਹੋਈ ਮਾਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛੱਡ ਕੇ ਮਿਲਣ ਦਾ ਤਰਲਾ ਪਾਉਣਾ। ਜੱਸੀ ਨੇ ਫੇਰ ਉਹੀ ਲਾਰਾ ਲਾ ਦੇਣਾ ਕਿ ਬੱਸ ਹੁਣ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੀ ਸਮਾਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੱਕਿਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਉਹ ਛੇਤੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਬੁਲਾ ਲਵੇਗਾ।
ਦਿਨ ਬੀਤਦੇ ਗਏ, ਸਮਾਂ ਲੰਘਦਾ ਗਿਆ। ਜੱਸੀ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ, ਸ੍ਹਾਬੀ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਹੱਸ ਕੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਗਿਆ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜੱਸੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਪਰ ਜੱਸੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਕੰਮ 'ਤੇ ਵੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਦਾ ਸੋਹਣਾ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ।
"ਜੱਸੀ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗਰਲ ਫਰੈਂਡ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ?" ਕਦੇ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦਿਆਂ?" ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਜੱਸੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਾਲੇ ਝਰੋਖ਼ੇ ਵਿੱਚ ਝਾਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।
"ਮਨਪ੍ਰੀਤ, ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ ਸੰਵਾਰ ਲਈਏ। ਨਾਲੇ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਪਿਆਰ ਪਾਉਣ?" ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਵਾਲੇ ਬੋਝੇ ਨੂੰ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖ਼ਾਲੀ ਦਿਖਾਇਆ।
"ਜੱਸੀ ਕੱਲ੍ਹ ਐਤਵਾਰ ਹੈ, ਅਗਰ ਤੂੰ ਵਿਹਲਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਕੌਫ਼ੀ ਪੀਣ ਚੱਲੀਏ?" ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਜੱਸੀ ਵਲ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਪੁੱਟਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ।
"ਕੰਮ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਾਲਜ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਰ ਲਵਾਂਗਾ।"
ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕਿਸੇ ਕੈਫ਼ੇ 'ਤੇ ਕੌਫ਼ੀ ਦਾ ਕੱਪ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਚਲੇ ਗਏ।
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਜੱਸੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਕਿਸੇ ਗੁੱਝੀ ਥਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਉਸਨੂੰ ਹੱਮ-ਸਫ਼ਰ ਜਾਣ ਕੇ ਸੁਣਾਈ। ਉਹ ਗਾਥਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਦੱਸਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੈਂਦਾ।ਅੱਜ ਦੋਵੇਂ ਪਿਆਰ ਭੁੱਖੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਆਪਣੇ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵਲ ਤੁਰ ਪਈਆਂ।
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਅਤੇ ਜੱਸੀ ਦੀ ਕੌਫ਼ੀ ਦੀ ਮਿਲਣੀ ਦੋਸਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਦੋਵੇਂ ਹੱਮ-ਉਮਰ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ, ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਖਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਵੀ ਇਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ। ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਰੱਬ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹਜਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਭੇਜ ਕੇ ਹੀ ਮੇਲ ਕਰਾਉਣਾ ਹੋਵੇ। ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣਾ ਹਰ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ।ਜੱਸੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਸ੍ਹਾਬੀ ਨੂੰ ਵੀ  ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ।
ਜੱਸੀ ਨੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਪਣੀ ਬੇਬੇ ਪਾਸ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਉਸ ਦੇ ਹਰ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵੀ ਜੱਸੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੀ।
ਜੱਸੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਾੜਦੀ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੀ " ਕਾਕਾ, ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਘੁੱਟ ਕੇ ਹੱਥ ਫੜੀਂ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ ਹੋਵਾਂਗੀ, ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਦਗ਼ਾ ਦਿੱਤਾ।"
ਜੱਸੀ ਹਾਸੇ ਮਖ਼ੌਲ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਤੇ ਟਕੋਰ ਕਰਦਾ "ਮਾਤਾ ਮੈਂ ਤਾਂ ਦਗ਼ਾ ਨਾ ਦੇਊਂ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਛੱਡ ਗਈ ਤਾਂ ਕੀ ਬਣੂੰ?" ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਦੀਆਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆ ਪਿਆਰੀਆਂ ਜਹੀਆਂ ਨੋਕਾਂ ਝੋਕਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਮਿੰਨਾ ਜਿਹਾ ਬੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਕਰਾ ਛੱਡਦੀ।
ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਇੰਨੀਆਂ ਪੀਡੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਂ ਨਾ ਬੀਤਦਾ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਦਸ ਵਜੇ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਇਕੱਠੇ ਤੁਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਿਰਾਏ ਵਾਲੇ ਮਕਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ।ਪਿਆਰ ਭਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ ਘਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ।
"ਕਾਕਾ ਤੈਨੂੰ ਹੁਣ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ, ਹੈਧਰ ਗਏ ਨੂੰ। ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਹੀ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਤੈਨੂੰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਆ ਕੇ ਛੇਤੀ ਮਿਲ ਜਾ ਅਤੇ ਨਾਲੇ ਮੇਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿਖਾਲ ਜਾ।" ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਮਤਾ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਉਸ ਬਿਨਾਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਤੜਫ਼ਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
"ਬੇਬੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਪੀ. ਆਰ. ਆਉਣ ਹੀ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਅਗਰ ਮੈਂ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਛੇਤੀ ਵਾਪਸ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਅਗਰ ਦੋ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਕੱਢ ਲਵਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਧਰ ਪੱਕੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਮਿਲ ਜਾਣੀ ਹੈ।ਤੂੰ ਸਾਡਾ ਵਿਆਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਕਰ ਦੇਵੀਂ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਰਹਿ ਸਕਾਂਗੇ।"
"ਵੇ ਪੁੱਤਾ! ਮੁੰਡੇ ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ, ਫੇਰ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੀਆਂ ਦੇ ਹੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਆ।" ਬੇਬੇ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ।
"ਨਹੀਂ ਬੇਬੇ, ਸੌਂਹ ਬਾਬੇ ਦੀ ਜੇ ਮੈਂ ਝੂਠ ਬੋਲਾਂ, ਪੱਕਿਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਪਹੁੰਚਾਂਗੇ।"
"ਪੁੱਤਰਾ, ਜੇ ਤੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਹ ਦੇਖ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੀ ਕੰਧ 'ਤੇ ਲੀਕਾਂ ਮਾਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਲਾਏਂਗਾ, ਉਨ੍ਹੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਹੋਰ ਵੱਧ ਜਾਣਗੀਆਂ।" ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕੋਲੇ ਦੀ ਡਲੀ ਨਾਲ ਕੰਧ ਤੇ ਲੀਕਾਂ ਵਹੁਣੀਆਂ  ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਉੱਧਰ ਦੋਵੇਂ ਪਿਆਰ ਭੁੱਖੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਸਾਥ ਮਾਣਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਰਗੇ ਬੇਗਾਨੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਨਾ ਰੋਕ ਸਕੀ।ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਜੱਸੀ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਸਾਥ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਤਾਂ ੳੇਡੀਕ ਉਸ ਘੜੀ ਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਘੜੀ ਪੀ. ਆਰ. ਮਿਲ ਜਾਏ, 'ਤੇ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ।
ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਸ ਵਜੇ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲੇ ਪਾ ਲਏ। ਘਰ ਤੋਂ ਅਜੇ ਅੱਧਾ ਕੁ ਮੀਲ ਦੂਰ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਰੁੱਕ ਗਈ। "ਹੇ! ਡੂ ਯੂ ਨੀਡ ਏ ਲਿਫ਼ਟ?" ਕਾਰ ਦੀ ਤਾਕੀ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨਾਂ ਗੋਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਗੋਰਾ ਬੋਲਿਆ। ਜੱਸੀ ਨੇ ਨੋ ਥੈਂਕਸ ਆਖਿਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਤੁਰ ਪਏ। ਕਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੋਰੇ ਉੱਤਰੇ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਬਾਹੋਂ ਫੜ ਕੇ ਕਾਰ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਲੱਗੇ।
ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਗੋਰਿਆਂ 'ਤੇ ਝੱਪਟ ਪਿਆ। ਜੱਸੀ ਨੇ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਖਿੱਚੀ ਲਿਜਾ ਰਹੇ ਗੋਰੇ ਨੂੰ ਭੁੰਜੇ ਸੁੱਟ ਲਿਆ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਦੋਵੇਂ ਗੋਰੇ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਪੈ ਗਏ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ। ਪਰ ਰਾਤ ਦਾ ਵੇਲਾ ਅਤੇ ਏਕਾਂਤ ਸੜਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸੱਜਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੇ ਭਾਰੂ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਇੱਕ ਗੋਰੇ ਨੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਕੂ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਜੱਸੀ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਖੋਭ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰ ਆਉਣ ਦੀ ਲਾਈਟ ਦਿੱਸੀ। ਗੋਰੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਕੇ ਭੱਜ ਤੁਰੇ।
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਰੋਂਦੀ ਕਰਲਾਉਂਦੀ ਨੇ ਆਉਂਦੀ ਹੋਈ ਕਾਰ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦਿੱਤਾ। ਆਪਣੀ ਚੁੰਨੀ ਨਾਲ ਜੱਸੀ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਖੁੱਭੇ ਚਾਕੂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਘੁੱਟ ਕੇ ਗੰਢ ਮਾਰੀ। ਕਾਰ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਦੋ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਘਟਨਾ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਜੱਸੀ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਿੱਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਬੇਮੁਹਾਰੇ ਵੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠਿਆਂ ਜੱਸੀ ਦਾ ਹੱਥ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ 'ਤੇ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ, "ਜੱਸੀ ਘਬਰਾ ਨਾ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਭਲੀ ਕਰੇਗਾ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।"
ਚਾਕੂ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜੱਸੀ ਦੇ ਦਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ।ਡਰਾਇਵਰ ਨੇ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਬਥੇਰੀ ਭਜਾਈ ਕਿ ਉੇਹ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾ ਕੇ ਜੱਸੀ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾ ਸਕੇ। ਪਰ ਚਾਕੂ ਦਾ ਜ਼ਖਮ ਇੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਸੀ ਕਿ ਜੱਸੀ ਆਖਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਜੱਸੀ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਮ ਤੋੜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕਿਆ,
"ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰੀਂ, ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸਾਥ ਉਮਰ ਭਰ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾ ਸਕਿਆ। ਮਾਤਾ ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗੀਂ ਕਿ ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਤੈਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਸੌਂਹ ਪੂਰੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ।"  ਇਹ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਹੱਥੋਂ ਜੱਸੀ ਦਾ ਹੱਥ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੇਵੱਸ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੀਆਂ ਭੁੱਬਾਂ ਆਮ ਮੁਹਾਰੇ ਨਿੱਕਲ ਗਈਆਂ।
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਦਿਲ ਨਾਲ ਬੇਬੇ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਇਹ ਮਨਹੂਸ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣਾਈ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਵੈਰਾਗ ਦਾ ਹੱੜ ਬੇਮੁਹਾਰੇ ਵਹਿ ਤੁਰਿਆ,
"ਮਾਂਜੀ ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤੈਥੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸੋਂਹ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।"
ਪੁੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਬੇਬੇ ਹੱਥੋਂ ਫ਼ੋਨ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕੀ, "ਵੇ ਪੁੱਤਾ! ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਝੱਲ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਜਿਸ ਪਰਾਏ ਦੇਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈਂ, ਇਸ ਦਾ ਦੁੱਖ ਕਿਵੇਂ ਝੱਲਾਂ?"
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਨਾਲ ਲਾਏ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਏ ਫ਼ੋਨ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕ ਬੇਵੱਸ ਮਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਉਸਤੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗ ਸਕੇ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੇ ਲਾਡਲੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਬਚਾ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਗਲ਼ ਲੱਗ ਕੇ ਭੁੱਬਾਂ ਮਾਰ ਮਾਰ ਰੋਣ ਲਗੀ।

ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਮਿੰਦੋ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ


"ਸੁਣਾ ਮੋਹਣਿਆ, ਜ਼ਮੀਨ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵਟਾਈ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਨਹੀਂ?" ਧਰਮੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਟੇਬਲ ਦੀ ਨਾਲ ਵਾਲੀ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ। "ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਧਰਮਿਆਂ, ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਜੋਰੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਠੇਕਾ ਹੀ ਲੈਣਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਦੇ ਦਿਆਂਗਾ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਮਿੱਟੀ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਨੀਂਵੀਂ ਜਮੀਨ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਚਾਰ ਕੁ ਸਾਲ ਹੋਰ ਵਾਹ ਲੈਣ ਦੇ।"
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੋਰੇ ਨੂੰ ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਹੁੰਦਿਆਂ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ। ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹਾਲ੍ਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਕਿ ਮੀਂਹਾਂ, ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦਾਣਾ ਫੱਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਮੋਹਣਾ ਜੇਕਰ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਚਾੜ੍ਹਦਾ ਤਾਂ ਪਿਛਲਾ ਠੇਕਾ ਮਰਦਾ ਅਤੇ ਉਪਰੋਂ ਜੋਰੇ ਨਾਲ ਵੈਰ। ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਕਿਰਲੀ ਵਾਲਾ ਹੋ ਗਿਆ।
"ਚੱਕ ਖਾਲੀ ਕਰ ਗਲਾਸੀ, ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਮੋਹਣਿਆ ਤੈਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹਾਲ੍ਹੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦੀ, ਜੇਕਰ ਜੋਰੇ ਨੇ ਸਾਲ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਠੇਕਾ ਨਹੀਂ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕੀ ਕਹਿਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਿਆਣੇ ਪਾਲਣੇ ਹਨ।" ਵਿਆਹ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਟੇਬਲ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਬੈਠੇ ਸੰਸਾਰੇ ਨੇ ਮੋਹਣੇ ਦਾ ਦਿਲ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਦਿੱਤਾ। "ਸੰਸਾਰਿਆ, ਸਾਲਾ ਜੋਰਾ ਕਿਹੜਾ ਗ਼ਰੀਬ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਕੋਠੀ ਪਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ।" ਮੋਹਣੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਦੀ ਭੜਾਸ ਕੱਢੀ।
ਵਿਆਹ ਦੀ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮਹਿਫ਼ਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੇਬਲ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੇ ਅੱਠੇ ਸੱਜਣ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਰੰਡੀ ਰੋਣੇ ਰੋਂਦੇ ਰਹੇ। ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਭਾਈਵੰਦ ਮਾਸਟਰ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਸਨੇ ਮਾਸਟਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸਿਆਣੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। "ਬਾਈ ਸੱਜਣੋਂ, ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਕੌੜੀ, ਪਰ ਹੈ ਬੜੀ ਸੱਚ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਫਾਹਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਵੱਢ ਆਉਂਦੇ। ਨਾ ਰਹੂ ਬਾਂਸ ਅਤੇ ਨਾ ਵੱਜੂ ਬਾਂਸਰੀ। ਐਂਵੇਂ ਵਾਧੂ ਦਾ ਵੈਰ ਕਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚੋਂਗੇ। ਲੰਬੀ ਸੋਚੋ, ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਇਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਕ ਗਈ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਜੰਮਿਆਂ ਨਿਆਣਿਆਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਮਰਲਾ ਵੀ ਵੇਚ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।"
ਲਾਗੇ ਹੀ ਬੈਠੀ ਬਚਨੀ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਤਜ਼ਵੀਜ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਿਆਂ ਵਿੱਚੇ ਹੀ ਟੋਰਾ ਲਾਇਆ, "ਭਾਜੀ ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹੋ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋਵੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਫਾਹਾ ਵੱਢ ਆ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਕ ਹੀ ਵਹੁਣਗੇ। ਇੰਨਾਂ ਨਿਆਣਿਆਂ ਦੇ ਤਾਂ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰਾਂ ਨੇ ਪੈਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦੇਣੇ। ਨਾਲੇ ਇੱਥੇ ਦੇ ਜੰਮਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿੰਨੀ ਹੈ......?"
"ਸੱਜਣੋਂ, ਅਜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ। ਪੈਂਤੀ ਲੱਖ 'ਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲਾ ਖੱਤਾ ਅੱਜ ਬਾਰਾਂ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਲੱਖ ਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਿਕਦਾ। ਤੁਸੀਂ ਭੰਗਾਂ ਦੇ ਭਾੜੇ ਜ਼ਰੂਰ ਵੇਚਣੀ ਹੈ?" ਜੀਤ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਆਪਣੀ ਲੱਤ ਅੜਾ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਪੀਤੀ ਹੋਈ ਵੀ ਉਤਰਨ ਲੱਗੀ। ਉਸਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਇੱਥੇ ਆਪ ਤੰਗੀਆਂ ਕੱਟ ਕੇ ਪੈਨੀ ਪੈਨੀ ਜੋੜ ਕੇ ਖ੍ਰੀਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਤੇ ਅਜਾਈਂ ਹੀ ਨਾ ਚਲੀ ਜਾਵੇ। ਉਸਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਪੀਤੀ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਨਾਲੋਂ ਸੱਜਣਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਪੈ ਗਿਆ।
"ਭਾਗਵਾਨੇ, ਅੱਜ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਤੇਰੀ ਮੱਤ ਵਰਗੇ ਕਈ ਕਮਲ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪੈ ਗਿਆ। ਵਿਆਹ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਸੱਜਣ ਤੇਰੇ ਵਾਲੀ ਹੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਬਾਹਰ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾ ਫਾਹਾ ਵੱਢਣਾ ਹੀ ਹੋਏਗਾ।ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਲੈਤ ਜੰਮਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਠੇਕੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਭਾਈਵੰਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੂਤੀਆਂ ਬੋਲਦੇ ਸਨ।" ਮੋਹਣੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਘਰ ਵੜਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਘਰਵਾਲੀ ਮੂਹਰੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਭੜਾਸ ਕੱਢ ਮਾਰੀ।
"ਟੋਨੀ ਦੇ ਭਾਪਾ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾ ਰਹੀ ਹਾਂ, ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਲਾ। ਕਾਹਨੂੰ ਤੂੰ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਭੰਬਲ ਭੂਸੇ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਣਾ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇੰਡੀਆ ਦੀਆਂ ਕੋਟ ਕਚਿਹਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਲ ਤੇ ਕੁੱਕੜ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਕਚਿਹਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੱਜਲ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਫਿਰਨਗੇ। ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਜੇਕਰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਲੈ ਕੇ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਗਿਣਤੀ ਦੀਆਂ ਹੀ ਛੁੱਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।" ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਮਿੰਦੋ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੇ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ।
"ਮਿੰਦੋੋ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਸਾਡੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਚਾਰ ਖੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਚੌਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਾਲ਼ਿਆ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਹੈ? ਇਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਆਮਦਨ 'ਚੋਂ ਸਰਫ਼ਾ ਕਰਕੇ ਮੇਰੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਆਮਦਨ ਰਾਹੀਂ ਮੈਂ ਇੱਧਰ ਵਲ਼ੈਤ 'ਚ ਆਇਆਂ ਹਾਂ। ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਉਗਾਏ ਅੰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲ਼ਿਆ ਹੈ। ਤੂੰ ਉਸ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹਂੈ......!" ਮੋਹਣਾ ਆਪਣੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਮਿੰਦੋ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਮੋਹ ਦੀ ਹਾਲ ਬਿਆਨੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
"ਮੇਰੇ ਵਲ਼ੈਤ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਂ ਟਾਹਲੀ ਵਾਲੇ ਖੂਹ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਹੱਕ ਕੇ ਹੱਲਟ ਚਲਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਬਾਪੂ ਮੈਨੂੰ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲਟ ਦੀ ਗਾ੍ਹਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਬੱਲਦਾਂ ਨੂੰ ਚਿਟਕਾਰੀ ਮਾਰ ਕੇ ਤੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਬਾਪੂ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਜਾਹ ਮੋਹਣਿਆ ਮੋੜ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਦਾ ਨੱਕਾ ਮੋੜ ਕੇ ਆ। ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਹਾੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤੱਪਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਉਸੇ ਮੋੜ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫਲ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਕਣਕ ਗਾਹੁੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਲਾਗੀ ਹਰੀਆ ਆਪਣੀ ਮੱਛਕ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਆਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮਿੱਠੀਆਂ ਖੱਟੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਚਾਅ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਜੇਠ ਹਾੜ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਵੀ ਚੁੱਭਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ......।" ਮੋਹਣਾ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰਿਉਂ ਸੁਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
"ਮਿੰਦੋ, ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਚੋਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਖੇਤ ਹੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਚਾਰ ਖੇਤ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਢਿੱਡ ਘੁੱਟਵੀਂ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਖਰੀਦੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਰਲਾ ਮਰਲਾ ਕਰਕੇ ਖਰੀਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਭੰਗਾਂ ਦੇ ਭਾੜੇ ਵੇਚ ਦੇਈਏ।ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਣ?" ਮੋਹਣਾ ਇਹ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਅੱਖਾਂ ਭਰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਨਾਲ ਹੀ ਬੈਠੇ ਮੋਹਣੇ ਦੇ ਲੜਕੇ ਟੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਜਮੀਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਬੜੇ ਹੀ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਵਿੱਚੇ ਟੋਰਾ ਲਾਉਣ ਲੱਗਾ। "ਡੈਡ, ਮੰਮ ਰਾਈਟ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਇੰਡੀਆ ਵਾਲੀ ਲੈਂਡ ਸੈੱਲ ਕਰ ਦਿਓ। ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਕੋਈ ਨੌਲਿਜ ਵੀ ਨਹੀਂ।ਮੇੜੇ ਫ਼ਰੈਂਡ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ, ਸਾੜੇ ਅਫ਼ਸਰ ਵੱਦੀ (ਵੱਢੀ) ਮੰਗਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਲੇ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ  ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਨੂੰ ਸਿੜਫ ਇੱਕ ਵਾੜੀ ਹੀ ਇੰਡੀਆ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਣ ਕਿੱਠੇ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਮੰਮੀ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨੋ ਅਤੇ ਲੈਂਡ ਸੈਲ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੀ ਮੌਰਗੇਜ਼ ਲਾਹੋ।" ਟੋਨੀ ਨੇ ਦਰੜ ਫ਼ਰੜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੰਮੀ ਦੀ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ।
ਮਿੰਦੋ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਗੱਲ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਸ਼ਾਇਦ ਵਿੱਕ  ਹੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਮਰਨ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੁਣਨੀ ਨਹੀਂ।ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਆਂਢੀਆਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਹੀ ਟਰੈਕਟਰ ਚੱਲਣਗੇ।
"ਮਿੰਦੋ, ਦੇਖ ਮੂਰਖ਼ ਨਹੀਂ ਬਣੀਦਾ। ਅਕਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈ।ਸਾਡੇ ਪਿਓ, ਦਾਦੇ, ਪੜਦਾਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਸਾਡੀ ਇਸ ਮਾਂ ਧਰਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਲ਼ੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਮੀਂਹ, ਹਨ੍ਹੇਰੀਆਂ, ਧੁੱਪਾਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੰਢਾਇਆ। ਫੇਰ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਅੰਨ ਦਿੱਤਾ, ਫ਼ਲ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ ਗਲ਼ ਵੱਢਣ ਦੀ ਮੈਂਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਇਸ ਮਾਂ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਭੁਲਾਵਾਂ? ਕਾਕਾ ਜੇ ਤੇਰੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਘਰ ਦੀ ਮਾਰਗੇਜ਼ ਹੈ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਮਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਜਿਹੜੇ ਚਾਰ ਪੌਂਡ ਬੈਂਕ 'ਚ ਜਮਾਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲਾਹ ਲਵੀਂ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰ। ਕਾਕਾ, ਇਹੋ ਜਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੇਰਾ ਕਲੇਜਾ ਫੱਟਦਾ ਹੈ।"
...........ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਠੰਡੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜਾਂ ਮੋਹਣੇ ਦਾ ਸੱਜਣ ਮਿੱਤਰ ਆਉਣ, ਤਾਂ ਮਿੰਦੋ ਨੇ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਛੇੜ ਲੈਣੀ। ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਣਾ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅੱਲ੍ਹੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ 'ਤੇ ਮਿੰਦੋ ਲੂਣ ਛਿੜਕ ਰਹੀ ਹੈ।
ਥੱਕ ਹਾਰ ਕੇ ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਕੀਮ ਸੁੱਝੀ ਅਤੇ ਉਹ ਟਿਕਟ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ।ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ, ਮੋਹਣਾ ਇੱਕ ਨਾਮੀ ਵਕੀਲ ਪਾਸ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਵਕੀਲ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਰਥਿਕ ਹੱਲ ਲੱਭਿਆ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੱਲ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣੀ ਵੀ ਨਾ ਪਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੋਵੇ।
ਸਿਆਣੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਸਿਆਣੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਿਆਂ ਆਖਿਆ, "ਮੋਹਣ ਸਿਆਂ, ਜਿਹੜੀ ਸਕੀਮ ਮੈਂ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ ਹਾਂ, ਉਸਦਾ ਤੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਪਰ ਸਮਾਜ ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਜਰੂਰ ਗਾਵੇਗਾ। ਉਹ ਹੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਟਰੱਸਟ (ਸੰਸਥਾ) ਬਣਾ। ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਸੰਚਾਲਿਕ ਤੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਹੋਵੇਂਗਾ ਅਤੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਤੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸੰਚਾਲਿਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਂੈ।"
"ਵਕੀਲ ਸਾਹਿਬ ਜਰ੍ਹਾ ਖੋਲ ਕੇ ਗੱਲ ਸਮਝਾਓ, ਟਰੱਸਟ ਵਾਰੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ?" ਮੋਹਣਾ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਣ ਕੇ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ।
"ਮੋਹਣ ਸਿਆਂ, ਤੇਰੇ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਬਣਤਰ ਕੁੱਝ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਹੋਏਗੀ।ੲਸ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਕੁੱਝ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣਗੇ। ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਇਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਚਾਲਿਨ ਕਰਨਗੇ। ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਕੁੱਝ ਵਕਫ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਕਰਿਆ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚ ਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿੰਨਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੋਵੇਗਾ।ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਹਰ ਸਾਲ ਆਮ ਇਜ਼ਲਾਸ ਹੋਇਆ ਕਰੇਗਾ। ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਅਗਰ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤੀ ਲੈਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਆਮ ਇਜ਼ਲਾਸ ਵਿੱਚ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਨਵਾਂ ਮੈਂਬਰ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਸੰਚਾਲਿਨ, ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਖੇਡਾਂ, ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਜਿੰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਹੋਏਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਵਕੀਲ ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਵਾਰੇ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। "ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਖ਼ੋਲੀ ਜਾਏਗੀ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਕੋਰਸਾਂ ਵਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ਕੋਚਿੰਗ ਦੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸੈਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ਦੁਆਲੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮਲਾਟ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਦਰਖ਼ਤ ਅਤੇ ਫ਼ੱਲਦਾਰ ਦਰੱਖ਼ਤ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਠੇਕੇ ਦੀ ਆਮਦਨ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖ਼ਰਚਾ ਚਲਾਏਗੀ। ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚੇ ਦੇ ਲੇਖੇ ਜੋਖ਼ੇ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਅਕਾਊਂਟ ਬਣਿਆ ਕਰੇਗਾ।ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਲੇਖੇ ਜੋਖੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਵਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪੁੱਛਣ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਹੋਏਗਾ।"
ਵਕੀਲ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਟਰੱਸਟ (ਸੰਸਥਾ) ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਮੋਹਣੇ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ  ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲੇਗੀ। ਸਗੋਂ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੋਹਣਾ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮਿੰਦੋ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਨਾ-ਖੁਸ਼ ਹੋਣ। ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਉਹ ਸੋਚਣਗੇ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕੋਈ ਕੰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ।
...............ਵਕੀਲ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸਲਾਹ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੋਹਣੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਕੋਠੀ ਦਾ ਇੱਕ ਟਰੱਸਟ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ਨੂੰ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਦਫ਼ਤਰ/ਕੇਂਦਰ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਦਸ ਕੁ ਸੂਝਵਾਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਸਿਆਣੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਮੈਂਬਰ। ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਠੇਕਾ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਸੰਚਾਲਿਨ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਮਿੱਤ ਲੱਗਦਾ। ਮੋਹਣੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਟਰੱਸਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੱਖੀ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ।ਟਰੱਸਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਾਗਜ਼ੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕਨੁੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਫ਼ੈਸਲੇ ਬਾਰੇ ਮੋਹਣੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਘਰਵਾਲੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਫੋਨ 'ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਐਵੇਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਝਾਂਸੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਠੱਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਮਿੰਦੋ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਦੋ ਚੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਉਤਰਨ ਕਿ ਬੁੜੇ ਨੇ ਵਕੀਲਾਂ ਹੱਥੇ ਚੜ ਕੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਫੇਰ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਸੋਚਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਅਗਰ ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਪ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਹੀ ਵਰਤੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਹੁਣ ਮੋਹਣਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਪਿੰਡ ਹੀ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਦੇਖ ਭਾਲ ਕਰਦਾ। ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ।ਇੰਨੀਆਂ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਬਣਾਏ ਟਰੱਸਟ ਨੂੰ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਫ਼ੇਲ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੱਚਤ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਕਾਫੀ ਰਕਮ ਇਸ ਪਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬ ਕਰਨ ਹਿੱਤ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਮੋਹਣੇ ਦੇ ਇਸ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ਼ ਦੀ ਕਾਮਜਾਬੀ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਕਈ ਹੋਰ ਐਨ ਆਰ ਆਈ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਇਕ ਹੱਥ ਵੰਡਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਮਯਾਬ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਲਾਸ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਅਤੇ ਪਲੱਸ ਟੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਧ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਜਿੰਮ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਵਰਜਿਸ਼ਾਂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਆ ਗਈਆਂ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਸ਼ੇੜੀ ਮੁੰਡੇ ਬਾਕੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਡੌਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਟਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਗੁੱਲੀਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਨਸ਼ੇ ਛੱਡਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਗੱਲ ਕੀ ਜਿਹੜੇ ਕੰਮ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਜਾਂ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਰਨੇ ਸਨ, ਉਹ ਕੰਮ ਮੋਹਣੇ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਰਾਹੀਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਯਨ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਟਰੱਸਟ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੁੰਦਾ।
ਮੋਹਣੇ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਟਰੱਸਟ' ਹਰ ਸਾਲ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਛੂੁਹਣ ਲੱਗਾ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਵਾਲੇ ਮਾਰਕੇ ਦੇ ਕੰਮ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਾਰੇ ਉਸਾਰੂ ਸਲਾਹ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਚੰਗੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁੱਕਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਡੀਸੀ ਵੀ ਲੱਗ ਗਿਆ।ਦੋ ਤਿੰਨ ਖਿਡਾਰੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੇਡਣ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ। ਮੋਹਣੇ ਦਾ ਆਪਣੇ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਕਾਮਜਾਬੀ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ 'ਤੇ ਫ਼ਕਰ ਕਰਦਾ।
ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਮਿੰਦੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਟੋਨੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਇਸ ਸੂਝਵਾਨ ਕਦਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਸੋਹਲੇ ਸੁਣਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਮਾਣ ਨਾਲ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਮਿੰਦੋ ਆਪਣੀ ਮਿੰਨੀ ਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਜਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਆਖਦੀ, "ਟੋਨੀ, ਤੇਰਾ ਬਾਪੂ ਹੈ ਭਾਮੇਂ ਅੱੜਬ ਸੁਭਾ ਦਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪੈਰ ਚੱਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਲੋਕੀਂ ਪਰ੍ਹਿਆ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਹੋਇਆ, ਤੇਰੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੀ ਪੁਗਾ ਲਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਫੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ।"
ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੋਹਣੇ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਜਮੀਨ ਵੇਚਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣਾਂ, ਧਰਮੇ, ਸੰਸਾਰੇ, ਮਾਸਟਰ ਅਤੇ ਜੀਤੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਕਾਮਜਾਬੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ਮਿੰਦੋ ਕੋਲ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇਣ ਆਏੇ। "ਭਰਜਾਈਏ, ਤੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਦੂਰ ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਕੀਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਆਪਣਾ ਹੀ ਸਿੱਕਾ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਮਜਾਬੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡੋਂ ਵੀ ਫ਼ੋਨ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਟਰੱਸਟ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਮਿੰਦੋ, ਧੰਨ ਹੈ ਤੇਰਾ ਮੋਹਣਾ ਅਤੇ ਧੰਨ ਹੈਂ ਤੂੰ, ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਟਰੱਸਟ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਕਿਅਈ ਮਾਰਕੇ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖ਼ਾਂ ਦੀ ਜਮੀਨ ਸਸਤੇ ਭਾਅ ਵਿਕਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਈ।"
ਮੋਹਣੇ ਦੀ ਮਿੰਦੋ ਜਿਹੜੀ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਮੀਨ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਮੌਰਗੇਜ਼ ਲਾਹੁਣ ਦੀ ਰੱਟ ਲਾਈ ਰੱਖਦੀ ਸੀ, ਅੱਜ ਉੁਹ ਮਾਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਰਾਹੇ ਪੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ।
   

ਕੰਗਾਲ ਕੁੜੀ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਸਰਦਾਰ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਪੱਤਨੀ ਬੀਬੀ ਚਿੰਤ ਕੌਰ ਦਰਿਮਿਆਨੀ ਜਿਹੀ ਪੈਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਜੀਤਾ, ਉਸ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ ਦੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਧੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਮਦਨ ਵੀ ਬੜੀ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਪੁੱਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਨਲਾਇਕ ਨਿਕਲੇ। ਨਲਾਇਕ ਕੀ, ਮਹਾਂ ਨਲਾਇਕ ਨਿਕਲੇ। ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵੀ ਪਾਸ ਨਾ ਹੋਈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀ ਕਰਨੀ ਸੀ, ਜੁਆਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ। ਪਿਓ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਝਿੜਕਣਾ ।ਪਰ ਇਹ ਸਹਿਜ਼ਾਦੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਭਲਮਾਣਸੀ ਦਾ ਨਜ਼ਾਇਜ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੱਤ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਭਰਮਾ ਲੈਂਦੇ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਸ ਨੇ ਹਾਰ ਹੰਭ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੋੜ ਲਿਆ।
ਮਨਜੀਤ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨਿਕਲੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਨਿਕੰਮੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਰੀਝ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੀ ਗਈ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਕਮਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਦਿਲ ਪਸੀਜ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਸਾਰੀ ਹੀ ਨਿਕੰਮੀ ਔਲਾਦ ਦਾ ਟਿੱਕਾ ਲੱਗੇ। ਮਨਜੀਤ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਭੈੜੀ ਵਾਦੀ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵਕਤ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਕਿ ਵਿਹਲੇ ਬੈਠਿਆਂ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ ਕਰਦਿਆਂ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵੇਚ ਸੁੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤਾਂ ਵਿਗਾੜ ਲਈਆਂ।ਰੱਬ ਦਾ ਵਾਸਤਾ  ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਕਿ ਇਹ ਭੈੜੀ ਲੱਤ ਛੱਡ ਦੇਣ। ਪਰ 'ਲਾਤੋਂ ਕੇ ਭੂਤ ਬਾਤੋਂ ਸੇ ਕੈਸੇ ਮਾਨਤੇ'। ਜੀਤਾ ਅਤੇ ਦੀਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ ਇੱਕ ਕੰਨ ਸੁਣ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਕੰਨ ਰਾਹੀਂ ਕੱਢ ਸੁੱਟਦੇ।
ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿਗੜੀ ਹੋਈ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨਜੀਤ ਹਰ ਪਲ ਝੁੱਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਭਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ, ਕਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰਦੀ। ਡਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿ ਭੂਤਰੇ ਹੋਏ ਕਿਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੀ ਨਾ ਝੰਬ ਸੁੱਟਣ। ਪਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੀ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਕਮਾਈ ਨਸ਼ਿਆਂ 'ਚ ਰੁੜਦੀ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤੇ ਬੇਹੱਦ ਤਰਸ ਕਰਦੀ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦੇ ਕਿ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ ਮਾਇਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਪਰ ਉਹ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਬਣੇਗੀ।
ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੇ ਸਿਰੜ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਲੱਸ ਟੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ। ਹੁਣ ਮਨਜੀਤ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਗੇ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਵੇ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰਾਹ ਅਪਣਾਵੇ। ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਇਸ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੇ ਸੀਮਤ ਮਾਇਕ ਸਾਧਨ ਸਨ। ਚੋਂਹ ਖੱਤਿਆਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਫੇਰ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਪੈਸੇ ਬਚਾਉਣੇ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਬੱਚਤ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਭਰਾ ਹੋਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਦਿੰਦੇ। 'ਖੂਹ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਖੂਹ ਨੂੰ ' ਹੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਵੀ ਜੋ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਮਨਜੀਤ ਜੋ ਭਾਂਪ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ। ਮਨਜੀਤ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਇਸ ਦੱਲਦਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਅਣਚਾਹਿਆ ਬੋਝ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।
"ਬਾਪੂ ਜੀ, ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਉੱਚੀ ਵਿੱਦਿਆ ਲਈ ਦਾਖ਼ਲਾ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ।" ਮਨਜੀਤ ਨੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ।"ਪੁੱਤ ਤੇਰੇ ਦਸਵੀਂ ਅਤੇ ਪਲੱਸ ਟੂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਧੀਆ ਨੰਬਰ ਆਏ ਹਨ। ਤੂੰ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ?" ਬਾਪੂ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਇਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਤੋਂ ਮੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਕਰਨਾ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।  ਪੁੱਤਰ ਫੇਰ ਤੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਏਂਗੀ?" "ਨਹੀਂ ਬਾਪੂ ਜੀ ਮੈਂ ਆਈਲੈਟਸ ਕਰਕੇ ਕਨੇਡਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੀਆਂ ਕੁੱਝ ਸਹੇਲੀਆਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਕਨੇਡਾ ਚਲੇ ਗਈਆਂ ਸਨ।" ਬਾਪੂ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ ਸੁਝਾਓ ਸੁਣ ਕੇ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਿਆ। ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਵੀਜ਼ਾ, ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਦਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਦਾ। ਜਿਸ ਧੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੱਡਿਆ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। "ਧੀਏ ਤੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਕਲੇਜਾ ਹੀ ਧੂਹ ਲਿਆ। ਅਸੀਂ ਤੇਰਾ ਵਿਛੋੜਾ ਕਿਵੇਂ ਸਹਾਰਾਂਗੇ। ਤੇਰੇ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਰੋਟੀ ਸੁਆਦ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਤੂੰ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਸਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਤੀ।" "ਬਾਪੂ ਜੀ ਕੁੱਝ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਗੁਆਉਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਨਾਲੇ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੀ ਤਾਂ ਗੱਲ  ਹੈ,।ਇਹ ਅੱਖ ਝਮਕਦਿਆਂ ਹੀ ਬੀਤ ਜਾਣੇ ਹਨ।" ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਝੂਠੀ ਜਿਹੀ ਤਸੱਲੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।
"ਚਿੰਤੀਏ, ਧੀ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਪੱਕੀ ਧਾਰੀ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਕੀ ਖ਼ਿਆਲ ਏ ਤੂੰ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ ਝੱਲ ਲਏਂਗੀ?" ਗੱਲ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਚਿੰਤੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਕੋਏ ਭਰ ਆਏ ਅਤੇ ਇਕਦਮ ਰੌਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਧੀ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, ਕਿਵੇਂ ਆਪਣਾ ਰੋਣਾ ਰੋਕਦੀ।ਮਮਤਾ ਛਲਕਦੀ ਹੋਈ ਚਿੰਤੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਆ ਗਈ। "ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਸਾਡੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਬੇੜਾ ਡੋਬਣ ਤੇ  ਹੀ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇ ਧੀ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੌੜਾ ਘੁੱਟ ਭਰ ਲਵਾਂਗੇ। ਪੁੱਛ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਦੇ ਧਨੀ ਨੂੰ ਜੇ ਉਹ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖ੍ਰੀਦਦਾ ਹੈ। ਵੇਚ ਦੇ ਦੋ ਖੱਤੇ ਅਤੇ ਕਰਦੇ ਧੀ ਦੀ ਰੀਝ ਪੂਰੀ। ਔਖੇ-ਸੌਖੇ ਸਾਰ ਲਵਾਂਗੇ।"
ਕਰਮੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚੋਂਹ ਖੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਖੱਤੇ ਵੇਚੇ ਅਤੇ ਮਨਜੀਤ ਲਈ 30 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਏ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਕਿਸੇ ਏਜੰਟ ਰਾਹੀਂ ਫਾਇਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਐਬੈਸੀ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ੇ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕੇਸ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੀਹ ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਏਜੰਟ ਨੇ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਵੀਜ਼ਾ, ਕਿਸੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਕੋਰਸ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਅਤੇ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਹੋਸਟਲ ਦਾ ਕਰਾਇਆ ਦੇਣਾ ਸੀ।
ਦੋ ਕੁ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਵੀਜ਼ਾ ਲੱਗ ਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਮਨਜੀਤ ਦੇ ਭਰਾ ਜੀਤਾ ਅਤੇ ਦੀਸ਼ਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਕਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਨੱਕ ਬੁੱਲ੍ਹ ਅਟੇਰਨ ਲੱਗੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਸੋਚਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਬਾਪੂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਚੋਂਹ ਖੱਤਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਏ ਹੁਣ ਦੋ ਖੱਤਿਆਂ ਦੀ ਹੀ ਆਮਦਨ ਘਰ ਆਏਗੀ। ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਚਿੰਤੀ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਕਨੇਡਾ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੰਗੀ ਬਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਖੁਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਪਿਓ ਦਾ ਧੀ ਲਈ ਅਨੋਖਾ ਪਿਆਰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਧੂਹ ਪਾਈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਨੇਡਾ ਤੁਰ ਗਈ। ਪਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ ਵੱਢ-ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਧੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੱਡਿਆ, ਅੱਜ ਉਹ ਧੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਸੀ।
ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਕਨੇਡਾ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕੋਰਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਰਿਹਾਇਸ਼ ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਹੋਸਟਲ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੇ ਦਿਨ ਮੁੱਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮੋਹਰਲੀ ਛਿਮਾਹੀ ਦਾ ਦਾਖ਼ਲਾ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭੁੱਖੇ ਦੈਂਤ ਵਾਂਗ ਡਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜੇਬ ਖ਼ਰਚ ਲਈ ਲਿਆਂਦੇ ਪੈਸੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਮੁੱਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਇਹ ਝੋਰਾ ਵੱਢ-ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਇੱਕ ਸਹੇਲੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਇਹ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਗੁਰਸੇਵਕ ਸੀ ਅਤੇ ਸੀ ਵੀ ਨਿਰੀ ਗੁਰਸੇਵਕ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਇੱਕ ਕੈਸ਼ੀਅਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਗੁਰਸੇਵਕ ਨੇ ਮਨਜੀਤ ਦੀ ਇਸ  'ਤੇ ਤਰਸ ਕਰਕੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਰਟ ਟਾਇਮ ਦਾ ਕੰਮ ਦੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਦਬਾਅ ਘੱਟ ਗਿਆ। ਇਸ ਆਮਦਨ ਨਾਲ ਮੋਹਰਲੀ ਛਿਮਾਹੀ ਦਾ ਦਾਖ਼ਲਾ ਦੇ ਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾੜੀ ਪਤਲੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਾ ਕਮਰਾ ਲੈ ਸਕੇਗੀ।
ਕਾਲਜ ਦੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਬੀਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਜੀਤ ਅਤੇ ਗੁਰਸੇਵਕ ਨੇ ਕਿਸੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕਮਰਾ ਕਿਰਾਏ ਤੇ ਲੈ ਲਿਆ। ਕਮਰੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵੰਡ ਲੈਂਦੀਆਂ। ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਸੀ।
ਮਾੜੇ ਦਿਨ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਕਦੇ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦਾ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਫ਼ਿਕਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੋਊ। ਇਹ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਜਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਆਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਰਾਜ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ 'ਬੱਸ ਸਭ ਕੁੱਝ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ' ਹੋਣਾ। ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰੀਂ ਇਹ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਨਾਲ ਘੁੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਵਹਿਲੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਭਾਂਡੇ ਧੌਣ ਦਾ ਕੰਮ ਮਿਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਹੇਲੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੇਅਰ-ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਬਕਸੇ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਕੰਮ ਤੇ ਲੱਗ ਗਈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਦੇ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਕੰਮ ਛੁੱਟ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕੰਮ ਮਿਲ ਜਾਣਾ। ਉਪਰੋਂ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪੜ੍ਹਾਈ। ਇਵੇਂ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਇਮਤਿਹਾਨ ਲੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋਣ ਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਸੈਟਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲ ਚੀਰਵੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ, 'ਜੇ ਮਾਪਿਆਂ ਕੋਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਥੇ ਭੇਜਣ ਜੋਗੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤਾਂ ਇੱਡਾ ਵੱਡਾ ਪੰਗਾ ਕਿਉਂ ਲਿਆ'। ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਇਨਾਂ੍ਹ ਦੋਹਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਵੀ ਨਸੀਬ ਨਾ ਹੁੰਦੀ।
ਇੱਧਰ ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਦੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਗਈ। ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਸਰੀ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਗਈਆਂ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਇਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਮਨਜੀਤ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੱਤ ਹੋਰ ਵਿਗੜਦੀ ਗਈ। ਨਸ਼ੇ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਕੇ ਮਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਲੱਤ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ।
ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਦੋ ਸਾਲ ਦਾ ਵਰਕ ਪਰਮਿਟ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਮਿਲਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਵੇ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੋਰਸ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲ ਗਈ।
ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਉਹ ਦਲੇਰ ਜ਼ਨਾਨੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੰਨੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੰਗੀਆਂ ਅੱਗੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਗੋਡੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਟੇਕੇ। ਹਰ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਖਿੱੜੇ ਮੱਥੇ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਇਨਾਂ੍ਹ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਕੋਲ ਕਦੀ ਭਿਣਕ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦਿੱਤੀ।ਜਦੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਗੱਲਵਾਤ ਕਰਦੀ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਟੈਕਸੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਟੈਕਸੀ ਮੰਗਵਾ ਲਈ। ਇਹ ਟੈਕਸੀ ਕਿਸੇ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਔਨ ਲਾਇਨ ਸਰਵਿਸ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਟੈਕਸੀ ਦੀ ਡਰਾਈਵਰ ਇੱਕ ਜ਼ਨਾਨੀ ਸੀ। ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਇਸ ਗੋਰੀ ਤੋਂ ਟੈਕਸੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਲਈ। ਇਸ ਨੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਵੀ ਟੈਕਸੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਗੋਰੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਨੇ  ਡਰਾਇਵਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਲੈ ਕੇ ਟੈਕਸੀ ਦਾ ਲਾਇਸੰਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਇਵਿੰਗ ਲਈ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।
ਹੁਣ ਮਨਜੀਤ ਇੱਕ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਈਵਰ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਕੈਨੇਡਾ ਵੱਸਦੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਟੈਕਸੀ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲੀਆਂ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਈ ਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ ਕਿ ਇਸ ਛੋਕਰੀ ਨੇ ਸ਼ਰਮ ਹੀਆ ਹੀ ਲਾਹ ਲਈ ਹੈ। ਕਈ ਸੱਜਣ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਕੰਮ ਸਮਝਦੇ। ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਕਈ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਈਵਰਾਂ 'ਤੇ ਘਾਤੀ ਹਮਲੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਗਾਹਕ ਟੈਕਸੀ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਦੇਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੋਰ ਪੈਸੇ ਵੀ ਖੋਹ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਕਿ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਲਈ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਲੁੱਟ ਖੋਹ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਗੁਆਏਂਗੀ ।ਪਰ ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ, ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਇਸ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਲਾਇਕ ਅਤੇ ਵਿਗੜੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ੇ ਪੱਤੇ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਨੂੰ ਇਹ ਨਸੀਹਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਢੱਲੇ ਹੋਏ ਸੋਨੇ ਵਾਂਗ ਮਨਜੀਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਨਿਖਰ ਕੇ ਸਮਾਜ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈ ਸੀ।
"ਬੇਟਾ ਤੈਨੂੰ ਟੈਕਸੀ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਇਕੱਲੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੇਰਾ ਵਾਹ ਕਦੇ ਸ਼ਰਾਬੀ ਕਬਾਬੀਆਂ ਜਾਂ ਲੁੱਚੇ ਬਦਮਾਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਪਵੇਗਾ?" ਟੈਕਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਬੇ ਨੇ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ। "ਬਾਬਾ ਜੀ ਕੰਮ ਤਾਂ ਕੰਮ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਪਾਇਲਟ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੰਨੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਉਂਦੀਆਂ ਡਰੀਆਂ ਨਹੀਂ, ਮੈਨੂੰ ਕਾਹਦਾ ਖ਼ਤਰਾ। ਹਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਬੱਦ-ਦਿਮਾਗ਼ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਕਦੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਜੇਕਰ ਸਾਰੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਧ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਭਾਣਾ ਭੰਨ ਕੇ ਸਬਰ ਕਰ ਲਈਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਡਾਲਰਾਂ ਪਿੱਛੇ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਮੈਂ ਸਿਆਣਪ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ।"
ਮਨਜੀਤ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦਿਨ ਟੈਕਸੀ ਚਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰੀ ਜਾਂਦੀ। ਹੁਣ ਕੁੱਝ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਖ਼ਰਚੇ ਕੱਢ ਕੇ ਇਹ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਭੇਜ ਛੱਡਦੀ। ਇਸ ਨੇ ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਲਈ ਪੀ ਆਰ ਦਾ ਕੇਸ ਵੀ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਮਾਤਾ ਨੇ ਭਰੇ ਹੋਏ ਗਲ਼ੇ ਨਾਲ ਟੈਲੀਫੋਨ ਤੇ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਆਖਣਾ, "ਧੀਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਨਿਕੰਮੇ ਅਤੇ ਨਿਖੱਟੂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਧੀ ਹੋਰ ਜੰਮ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ। ਮਨਜੀਤ ਤੇਰੀ ਕਮਾਈ ਖਾਂਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਦਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਲੈਂਦੇ। ਪਰ ਇੱਧਰ ਤੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਦੁੱਭਰ  ਕਰ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਧੀਏ ਜੀਤੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇਸਨੂੰ ਮੰਗਣ 'ਤੇ  ਨਸ਼ੇ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮਾਰਨ ਤੱਕ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੀਸ਼ਾ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਐਵੇਂ ਅਵਾ ਤਵਾ ਬੋਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਇਹ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਜੀ ਸਕਣਗੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਬਿਹੋਸ਼ ਪਏ ਸਨ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਸੱਦ ਕੇ ਇਨਾਂੂ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਡਨੀਆਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਿਨਾਰੇ ਹਨ।"
ਮਨਜੀਤ ਬਾਪੂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਡਾਢੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਈ। "ਬਾਪੂ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰੋ, ਮੈਂ ਪੱਕਿਆਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਧਰ ਸੱਦ ਲਵਾਂਗੀ। ਜੀਤੇ ਅਤੇ ਦੀਸ਼ੇ ਨੂੰ ਵੀ ਫੋਨ ਤੇ ਤਾੜਾਂਗੀ।" ਧੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖੀ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਧਰਵਾਸਾ ਦਿੱਤਾ।
ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਦੀ ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਗਈ। ਨਾਲ ਹੀ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪੀ ਆਰ ਮਿਲ ਗਈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਨੇ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਇਵਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੀ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਚੋਖੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਵੇਂ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਔਨ ਲਾਇਨ  ਟੈਕਸੀ ਸਰਵਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸ ਦਿਨ ਇਸ ਨੇ ਕੰਮ ਤੇ ਕਿਸ ਦਿਨ ਜਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਛੁੱਟੀ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਬੱਚਤ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਪੈਸੇ ਜੋੜ ਲਏ।ਇਹ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਘਰ ਲੈਣ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੱਦਿਆ ਜਾਵੇ। ਪੰਜਾਬ ਜਾਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸੁਧਾਰੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਸਾਏ ਜਾਣ।
ਸਵੇਰੇ ਆਪਣੀ ਬੈੱਡ ਤੋਂ ਉੱਠਦਿਆਂ ਮਨਜੀਤ ਦੇ ਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ। ਮਨਜੀਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਸੁਵੱਖਤੇ ਕੀਹਦਾ ਫੋਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਫੋਨ ਇਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਸੀ। "ਧੀਏ ਅਸੀਂ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਲੁੱਟੇ ਗਏ। ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਹੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ।" ਬਾਪੂ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਜ਼ਰਾ ਗੱਲ ਤਾਂ ਦੱਸੋ?" ਫੋਨ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਦੀਆਂ ਧਾਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। "ਬਾਪੂ, ਮਾਤਾ ਕਿਉਂ ਰੋ ਰਹੀ ਹੈ? ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤਿਆ ਜਰਾ ਦੱਸੋ ਤਾਂ ਸਹੀ?" "ਧੀਏ ਤੇਰੇ ਦੋਨੋਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਮੋਟਰ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਫਾਹਾ ਲੈ ਲਿਆ।" ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਬਾਪੂ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਫ਼ੋਨ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਫੁੱਟ ਫੁੱਟ ਰੋਣ ਲੱਗਾ।
ਜਦੋਂ ਬਾਪੂ ਨੇ ਇਹ ਮਨਹੂਸ ਖ਼ਬਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਤੋਂ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਮਨਜੀਤ ਦੀਆਂ ਵੀ ਭੁੱਬਾਂ ਨਿਕਲ ਗਈਆਂ। ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਹੀ ਲੁੱਟ ਗਈ ਹੋਵੇ। "ਵੀਰੀਆ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਸਮਝਾਇਆ ਇਹ ਨਸ਼ੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਟਲੇ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਬੁੱਢੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਲ ਦਿੱਤਾ।" ਇਹ ਰੋਣਾ-ਧੋਣਾ ਸੁਣ ਕੇ ਮਨਜੀਤ ਦੀ ਸਹੇਲੀ ਗੁਰਸੇਵਕ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਭੱਜੀ ਆਈ। ਮਨਜੀਤ ਬੇਹੋਸ਼ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਡਿੱਗੀ ਪਈ ਸੀ। ਗੁਰਸੇਵਕ ਨੇ ਮਨਜੀਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕੁ ਘੁੱਟ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ। ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਪੂਰਾ ਧਰਵਾਸਾ ਦਿੱਤਾ।
ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਖੜ੍ਹੇ ਪੈਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਟਿਕਟ ਲਈ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਜਿਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਲੰਘਦਿਆਂ ਇਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਤੇਲ ਚੋਅ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਆਦਰ ਮਾਣ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਉਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅੰਦਰ ਲੰਘਦਿਆਂ ਮਾਤਾ ਦੀਆਂ ਧਾਹਾਂ ਨਿਕਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਕੀਰਨੇ ਪੈ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਪੂ ਪਾਗ਼ਲਾਂ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜੀ ਧੀ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ 'ਚ ਲੈ ਕੇ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਗਸੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਜਿਸ ਭੈਣ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੇ ਪੱਗਾਂ 'ਤੇ ਕਲਗੀਆਂ ਸਜਾਉਣੀਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਭੈਣ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਮੋਇਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰਥੀਆਂ ਸਜ਼ਾ ਰਹੀ ਸੀ । ਆਥਣ ਵੇਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋਨੋਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰਥੀਆਂ ਤੁਰਦੀਆਂ ਦੇਖ ਕੇ  ਬਾਪੂ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਨਜੀਤ ਦੀਆਂ ਭੁੱਬਾਂ ਨਿਕਲ ਰਹੀਆ ਸਨ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਗਸੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਾਮਯਾਬ  ਹੋਈ ਧੀ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਏ ਜਾਣੇ ਸਨ, ਅੱਜ ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੀਰਨੇ ਅਤੇ ਵੈਣ ਪੈ ਰਹੇ ਸਨ।
ਦੋਨੋਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਵੀਰਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਆਇਆ। ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਅਤੇ ਸਾਕ ਸੰਬੰਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਸ ਵਿਛੜੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦਿਆਂ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਪਰੇ ਦਿਲੋਂ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਦਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਖੂੰਜੇ ਬੈਠੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਸੁੰਮ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ। ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਭਰਾ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਤਕਾਰਿਤ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਵਿਗੜੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ। ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀ ਮਨਜੀਤ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬੁਰੀ ਆਦਤ ਨਾ ਪਾਉਂਦੇ, ਨਾ ਉਹ ਅਨਿਆਈ ਮੌਤੇ ਮਰਦੇ । ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੈਣ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ। ਘਰ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾਪਣਾ ਸੀ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੱਗਣੇ। ਉਹ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਉਂਦੀ। ਬਾਪੂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਜੀ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਈਂ ਚਾਂਈਂ ਘੋੜੀ ਚਾੜ੍ਹਦੇ।
ਖ਼ਿਆਲਾਂ 'ਚ ਡੁੱਬੀ ਮਨਜੀਤ ਇੰਨੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਬੈਠੀ-ਬੈਠੀ ਭੁੱਬਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੀ। ਦੇਖਦਿਆਂ-ਦੇਖਦਿਆਂ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਈ। ਬਾਪੂ ਦੌੜ ਕੇ ਜਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰੇ। ਹੋਸ਼ ਆਉਂਦਿਆਂ ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਗਲ਼ ਚਿੰਬੜ ਗਈ। ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਜਾਪਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਦੋਵੇਂ ਵਿਛੜੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਨਿੱਘ ਆਪਣੀ ਧੀ ਰਾਹੀਂ ਮਾਣ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ 'ਚ ਡੁੱਬੀ ਮਾਤਾ ਚਿੰਤੀ ਇੱਕ ਪਲ਼ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਧੀ ਨੁੰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਗ਼ਲ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਈ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ  ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ। ਮਨਜੀਤ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਯੂਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕੰਗਾਲ ਕੁੜੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।

ਦਿਹਾੜੀ ਦੇ ਪੈਸੇ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਉਂਵੇ ਤਾਂ ਸੰਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਕਈਆਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਰਾਬ ਚਲ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਖਾਣਾ ਹਜ਼ਮ ਹੋਣੋ ਘੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦਾਂ ਉੱਠ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਦਿਨ ਰਾਤ ਹੂੰਗਦਿਆਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਸੁਨਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਵਾਏ ਗੁਆਂਢਣ ਸੱਤੋ ਦੇ। ਸੱਤੋ ਗੁਆਂਢਣ ਸੰਤੋ ਦੀਆਂ ਦਰਦ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਧਾਣੀ ਪਿਲਾ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੀ। ਇਸ ਦੇ ਮਲ ਮੂਤਰ ਨਾਲ ਲਿੱਬੜੇ ਕੱਪੜੇ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਨਹਾ ਧੁਆ ਵੀ ਦਿੰਦੀ। ਜਦ ਕਦੇ ਸੱਤੋ ਇਸ ਦੀ ਖ਼ਬਰਸਾਰ ਨਾ ਪੁੱਛਦੀ ਤਾਂ ਸੰਤੀ ਵਿਚਾਰੀ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਜਟਾਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਜੂੰਆਂ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਤੇੜ ਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੰਮ ਜੂੰਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਚੂਹੇ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ ਦੌੜਦੇ ਫਿਰਦੇ। ਗੱਲ ਕੀ ਸੰਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣੀ ਪਈ ਸੀ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਆਪ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੋਈ ਪਿਛਲੇ ਮਾੜੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫ਼ਲ ਭੋਗ ਰਹੀ ਹਾਂ।
ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਸੰਤੀ ਦੀ ਇਸ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਤੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਇੰਨਾ ਤਰਸ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਿੱਛੜੀ ਹੋਈ ਮਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਕੋਈ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਮਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਆਰਾਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਸੰਤੀ ਕੋਲੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤ ਦੀਆਂ ਬੇਰਹਿਮੀ ਅਤੇ ਬੇਗਾਨਗੀ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਸੁਣ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਪਸੀਜਦਾ ਸੀ।
ਅੱਜ ਸੰਤੀ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਕੇ ਸੱਤੋ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਆਂਢਣ ਦਾਸੋ ਨੂੰ ਵੀ ਸੱਦ ਲਿਆਈ। ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸੰਤੀ ਹੁਣ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਨਹੀਂ ਜੀ ਸਕੇਗੀ। ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਸੰਤੀ ਦੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਦੀ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੱਤੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਸੱਦ ਲਿਆ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੰਤੀ ਦਾ ਚੈੱਕ ਅੱਪ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੱਤੋ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਮਾਈ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਰੋਗ ਤਾਂ ਹੈਨ ਹੀ ਪਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ।
-- "ਸੱਤੋ ਕੀ ਤੂੰ ਦੱਸ ਸਕਦੀ ਹੈਂ ਕਿ ਇਸ ਮਾਈ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ?" ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਮਰਜ਼ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ।
"ਡਾਕਟਰ ਜੀ ਇਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਬੜੀ ਹੀ ਦਿਲ ਹਿਲਾਊ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਰਾ ਜਿਗਰੇ ਨਾਲ ਸੁਨਣੀ ਪਵੇਗੀ।" " ਹਾਂ ਸੱਤੋ ਤੁਸੀਂ ਕੁੱਝ ਦੱਸੋ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਇਸ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਾਂ। ਮੈਂ ਸਰੀਰਕ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਡਾਕਟਰੀ  ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।"
"ਲਓ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਸੁਣੋ। ਸੰਤੀ ਮਾਈ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਦੱਸਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਸ ਸਾਲ ਬੀਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸਦੇ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਾ ਹੋਈ। ਇਸ ਨੇ ਬਥੇਰੇ ਚੇਲੇ ਚਾਟਕਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦਿਖਾਇਆ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਫ਼ਕੀਰ ਅਤੇ ਸਿਆਣਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਨੇ ਔਲਾਦ ਦੀ ਭੀਖਿਆ ਨਾ ਮੰਗੀ ਹੋਵੇ। ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਗਹਿਣਾ ਗੱਟਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਧਾਂ ਦੀ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ।ਪਰ ਔਲਾਦ ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਇਸ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪਈ। ਇਹ ਹਾਰ ਹੰਭ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾ ਕੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਸੁਣ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਘਰ ਲੜਕੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਾਬਿਆ 'ਚ ਇਸ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕਢਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸਤਨਾਮ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਬਿਸ਼ਨੇ ਅਤੇ ਸੰਤੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀਆਂ ਹੱਦ ਪਰ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਵੰਡੀਆਂ। ਇਸ ਦੀ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਪਰਵਰਸ਼ ਕੀਤੀ।ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਵੀ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਾ ਛੱਡੀ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਸਤਨਾਮ ਬਹੁਤਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨਾ ਨਿਕਲਿਆ । ਮਰ ਟੁੱਟ ਕੇ ਮਸਾਂ ਅੱਠਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਬਿਜਾਏ ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਝਗੜ ਕੇ ਘਰ ਉਲਾਂਭੇ ਲਿਆਉਣ ਲੱਗਾ।ਕਦੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਛੇੜਨ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਕਾਇਤ ਲੈ ਆਉਂਦਾ।
ਬਿਸ਼ਨੇ ਨੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਕਰਤੂਤਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਭਣੋਈਏ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਕੁੱਝ ਕਰਜ਼ਾ ਫੜ ਕੇ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਜਮੀਨ ਵੇਚ ਕੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਹੀ ਦੇਰ ਦੀ ਕਿ ਸਤਨਾਮ ਨੂੰ ਖੰਭ ਲੱਗ ਗਏ। ਜਿੰਨਾਂ ਕੁ ਕਮਾਉਂਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁ ਖ਼ਰਚ ਛੱਡਦਾ। ਇਸ ਦਾ ਵੀਕ ਐਂਡ ਪੱਬਾਂ ਕਲੱਬਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਜਰਦਾ।'ਟੱਬਰ ਭੁੱਖਾ ਮਰੇ ਅਤੇ ਬਨਰਾ ਸੈਂਲਾਂ ਕਰੇ'। ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤੀ ਖਾਧੀ ਪੀਤੀ ਕਰਕੇ ਕੰਮ ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਾਇਕ ਮਦਦ ਕੀ ਕਰਨੀ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ। ਬਿਸ਼ਨੇ ਅਤੇ ਸੰਤੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਲ਼ੈਤ ਭੇਜਣ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵਿਆਜੂ ਲਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਕਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਮੋੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਦੂਰ ਦੀ ਰਹੀ, ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਜ ਮੋੜਨ ਦੇ ਵੀ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਸਿਆੜ ਵੀ ਗਹਿਣੇ ਧਰਨੇ ਪੈ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਇਕ ਹਾਲਤ ਕੰਗਾਲਾਂ ਵਰਗੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹਾਲਾਤ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦਾਦਣਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਹੀ ਨਾ ਦਿੰਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਡਿੱਗਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਅਸੀਂ ਆਂਢੀਆਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਤਨਾਮ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂੰ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਪਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚਿੱਠੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦਿੰਦਾ।
ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਅਤੇ ਔਕੜਾਂ ਦੀ ਤਾਬ ਨਾ ਝੱਲਦਾ ਹੋਇਆ ਇਸ ਦਾ ਬਾਪ ਬਿਸ਼ਨਾ ਪਾਗ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਬੇਮੁਹਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਬੋਲੀ ਜਾਵੇ। ਆਉਂਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢੀ ਜਾਵੇ ।ਆਖਦਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਤੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਖ ਦੇਵੇ ਕਿ ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸ਼ੁੱਧ ਨਾ ਰਹਿੰਦੀ।ਪਾਟੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਈ ਇਹ ਗਲ਼ੀਆਂ ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੌੜਾ ਫਿਰਦਾ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਬਾਹਰ ਫਿਰਦੇ ਨੂੰ ਸੰਤੀ ਖਿੱਚ ਧੂ ਕੇ ਘਰ ਲਿਆਉਂਦੀ। ਉਹ ਆਪ ਕਿਹੜੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਦੂਹਰੀ ਮੁਸੀਬਤ ਪੈ ਗਈ। ਇੱਕ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ ਦੂਸਰੀ ਉਸ ਦੀ ਬੇਗਾਨਗੀ। ਇਨਾਂ ਸਭਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਤੀ ਦੀ ਪਾਗ਼ਲਪਣ ਦੀ ਹਾਲਤ।"
ਸੱਤੋ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀ ਹੋਈ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਬੜੀ ਰੀਝ ਨਾਲ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਭਾਵੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਦੇਖੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕੀਤੇ ਹੋਣਗੇ ਪਰ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੇਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਉਸ ਲਈ ਵੀ ਔਖਾ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾਈ ਕੋਈ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਪਰ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਸੂਈ ਇੰਡੀਆ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਵਲ਼ੈਤ ਵਿੱਚ ਸਤਨਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸੱਤੋ ਰਾਹੀ ਇਸ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਵਤੀਰੇ ਵਾਰੇ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹਿਆ। "ਸੱਤੋ ਤੂੰ ਇਹ ਦੱਸ, ਇਸ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਸਤਨਾਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਕਦੇ ਪਿੰਡ ਮਿਲਣ ਵੀ ਆਇਆ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ ਪੈਸੇ ਧੇਲੇ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ?" "ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਕਹੋ ਡਾਕਟਰ ਜੀ, ਜੇ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਧੇਲਾ ਭੇਜਦਾ। 'ਜੇ ਆਪ ਭੁੱਖੀ ਰੱਜੇ ਤਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਜੂਠ ਛੱਡੇ', ਉਸ ਦਾ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਨਸ਼ਾ ਪੱਤਾ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿੰਦੇ ਸਤਨਾਮ ਦੇ ਕਈ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਗੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖੁਆਉਂਦਾ ਪਿਆਉਂਦਾ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਰੋੜੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਤਾਂ ਵਲ਼ੈਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆ। ਕਰਾਏ ਤੇ ਕਮਰਾ ਲੈ ਕੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਪਾਸ ਖਾਣੇ ਲਈ ਪੈਸੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੱਚਦੇ ਤਾਂ ਇਹ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲੰਗਰ ਖਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਤੋਟ ਵਿੱਚ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਸਮਾਨ ਚੋਰੀ ਵੀ ਚੁੱਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਾਰ ਕੌਣ ਲਵੇ!
ਸੱਤੋ ਨੇ ਸੰਤੀ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਅੱਗੇ ਤੋਰੀ। "ਸੰਤੀ ਦਾ ਘਰਵਾਲਾ ਬਿਸ਼ਨਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਾਗਲਪਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੱਗਦੀ ਹੋਈ ਸੜਕ ਤੇ ਉੱਤਰ ਪਿਆ। ਤੇਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਕਾਰ ਦੀ ਟੱਕਰ ਵੱਜੀ ਅਤੇ ਬਿਸ਼ਨਾ ਥਾਂਈਂ ਦਮ ਤੋੜ ਗਿਆ। ਕੁੱਝ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਸੜਕ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਚੁੱਕ ਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਾਈ। ਹਸਪਤਾਲ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਿਰਤਕ ਘੋਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਸੰਤੀ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਵਿਚਾਰੀ ਸੰਤੀ ਕੋਲ ਇਸ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਪੈਸੇ ਕਿੱਥੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਆਂਢੀਆਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੇ ਲੱਕੜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਦਾਹ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸੰਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜ ਗਈ ਅਤੇ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ  ਹੋਰ ਵਿਗੜਦੀ ਗਈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰੀ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਦੀ ਮਰ ਮੁੱਕ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ।"
ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮਰਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ ਤਾਂ ਉਸ ਪਾਸ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਇਲਾਜ਼ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਇਸ ਪੁੱਤਰ। ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਇਸ ਪਾਸ ਲਿਆ ਕੇ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ਼ ਸ਼ਾਇਦ ਸਮਾਜ ਪਾਸ ਹੀ ਹੈ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਪਾਸ ਨਹੀਂ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸੰਤੀ ਦੇ ਗੁਲੂਕੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਕੁ ਦੁਆਈਆਂ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਡਾਕਟਰ ਦੁਆ ਖਾਣ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਸੱਤੋ ਗੁਆਂਢਣ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਗਿਆ।
ਸੰਤੀ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹਾ ਅਰਾਮ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਰਾਤ ਸੱਤੋ ਆਪਣੀ ਗੁਆਂਢਣ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਖਲ਼ਾ ਪਿਲ਼ਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਚਲੇ ਗਈ ਅਤੇ ਦੱਸ ਗਈ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਸੁਵੱਖਤੇ ਉਹ ਫਿਰ ਇਸ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਆਵੇਗੀ। ਸੱਤੋ ਜਾਂਦੀ ਹੋਈ ਸੰਤੀ ਦੇ ਸਰ੍ਹਾਣੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਦੁਆਈ ਰੱਖ ਗਈ ਅਤੇ ਤਾਗੀਦ ਕਰ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਟਾਇਮ ਸਿਰ ਆਪਣੀ ਦੁਆਈ ਖਾ ਲਵੇ।
ਸੰਤੀ ਦੀ ਰਾਤ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਬੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਦਾਂ ਕਰਕੇ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਵੇ। ਜਦੋਂ ਦੁਆਈ ਖਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਜਾਂ ਅਸਰ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਅੱਖ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ।ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਭੈੜੇ ਭੈੜੇ ਸੁਪਨੇ ਸਿਤਾਉਣ ਲੱਗਦੇ। ਉਸਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਮੋਇਆ ਘਰਵਾਲਾ ਪਾਗਲ ਬਣ ਬਣ ਡਰਾਵੇ। ਕਦੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਪੜਦਾਦੇ ਆ ਕੇ ਡਰਾਉਣਾ ਰੂਪ ਦਿਖਾਲਣ। ਸੰਤੀ ਤਰੱਭਕ ਤਰੱਭਕ ਕੇ ਮੰਜੇ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ। ਇੰਨੀ ਰਾਤ ਪਈ ਤੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਜਗਾਵੇ। ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਾਲਤ ਪਾਗਲਾਂ ਵਰਗੀ ਹੋ ਗਈ। ਬੜੀ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰੇ। ਸਿਵਾਏ ਸੱਤੋ ਅਤੇ ਦਾਸੋ ਗੁਆਂਢਣ ਦੇ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਸੁਨਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਕੌਣ ਸੀ? ਬਾਕੀ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜੰਦਰੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਬਹੁਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰੀ ਭੱਈਆਂ ਨੇ ਨਿਵਾਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ, 'ਕੋਈ ਮਰੇ ਕੋਈ ਜੀਵੇ ਸੁਥਰਾ ਘੋਲ ਪਤਾਸੇ ਪੀਵੇ'।ਸੰਤੀ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਕਾਰਾਂ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਂ ਖਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦੀਆਂ।
ਸੰਤੀ ਦੁੱਖਾਂ ਦਰਦਾਂ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਸੱਤੋ ਅਤੇ ਦਾਸੋ  ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਜਗਾ ਨਾ ਸਕੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਨੂੰ  ਦਿਨ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਕਰਕੇ ਗੂੜੀ ਨੀਂਦ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਤੜਕਸਾਰ ਸੰਤੀ ਦੀ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੀ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਜੁਬਾਨ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਸੱਤੋ ਆਮ ਦਿਨਾਂ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਗੁਆਂਢਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰਸਾਰ ਲੈਣ ਇਸ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਕੀ ਦੇਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਤੋ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਡੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਹ-ਸਾਹ ਕੋਈ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸੱਤੋ  ਦੇ ਸੰਤੀ ਦੀ ਇਸ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਤੌਰ ਭੌਰ ਉਡ ਗਏ। ਉਹ ਦੌੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਸਾਥਣ ਦਾਸੋ ਨੂੰ ਸੱਦ ਲਿਆਈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਸੱਤੋ ਨੇ ਸੰਤੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਅੱਡ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦੋ ਘੁੱਟ ਪਾਏ। ਸੰਤੀ ਦੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਫਰ ਫਰਾਏ। ਮਸਾਂ ਇੰਨਾ ਕੁ ਕਹਿ ਸਕੀ, "ਧੀਏ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿਓ।" ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਤੀ ਨੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਡੂੰਘੇ ਡੂੰਘੇ ਸਾਹ ਲਏ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗ ਗਈ। ਦੋਹਾਂ ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਬੇਮੁਹਾਰੇ ਵੱਗ ਤੁਰੇ। ਦੋਵੇਂ ਪਿੱਟ ਪਿੱਟ ਰੋਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਸ ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ ਨੂੰ ਲਾਹਨਤਾਂ ਪਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ 'ਵੇ ਨਿਮਾਣਿਆ ਆਪਣੀ ਮਰਦੀ ਹੋਈ ਮਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਰੀਝ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ'।
ਸੱਤੋ ਨੇ ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਵੇਗ ਵਿੱਚ ਸਤਨਾਮ ਨੂੰ  ਇਹ ਮਨਹੂਸ ਖਬਰ ਦੱਸਣ ਲਈ  ਉਸ ਨੂੰ  ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਤੜਫਦੀ ਹੋਈ ਜਾਨ ਤਿਆਗ ਗਈ।ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਜਿਉਂਦੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦੇਖਣਾ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਮਰੀ ਹੋਈ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤਾਂ ਦੇਖ ਜਾ।ਤੈਨੂੰ ਬੜੇ ਤਰਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸੌ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਕੇ ਰੱਬ ਕੋਲੋਂ ਮੰਗਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਕਿਤੇ ਤੇਰਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਔਖਿਆਂ ਹੋ ਕੇ ਤੇਰਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਬਹੁਤੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਗਹਿਣਾ ਗੱਟਾ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵੇਚ ਕੇ ਭੇਜਿਆ। ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਤੈਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਤੇਰਾ ਬਾਪ ਵੀ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੁੱਖਾਂ ਦਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਤੇਰੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਗਈ।
ਸਤਨਾਮ ਨੇ ਫੋਨ ਤੇ ਸੱਤੋ ਦੀ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਹਾਏ ਸੱਤੋ ਆਂਟੀ, ਹੁਣ ਜੋ ਕੁੱਝ ਹੋਣਾ ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਆ।ਮੇਰਾ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਦਾ ਹੱਥ ਤੰਗ ਜਿਹਾ ਹੈ।ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਥੋੜਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਕਿ ਵਲੈਤ ਵਿੱਚ ਥੋੜੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋਂ ਪੈਸੇ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਮਾਈ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਲੈ ਕੇ ਫੂਕ ਆਓ। ਮੈਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਖ਼ਰਚਾ ਹੋਇਆ ਦੱਸ ਦਿਓ। ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਜਦੋਂ ਪੈਸੇ ਹੋਏ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿਊਂਗਾ। ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਇੰਨਾ ਟੈਮ ਨਹੀਂ। ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਫਰੈਂਡ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਬਰਥਡੇ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਕਾਰਡ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਪਾਰਟੀ ਮਿੱਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਆਂਟੀ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੌਣ ਆਊ। ਸੋਈ ਮੇਰੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਹੈ ।ਮੈਂ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ। ਨਾਲੇ ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਪਿੰਡ ਆ ਕੇ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ।" 'ਤੁੰਮੇ ਦਾ ਤਰਬੂਜ਼ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਭਾਵੇਂ ਲੈ ਮੱਕੇ ਨੂੰ ਜਾਈਏ'।ਸੱਤੋ ਸਤਨਾਮ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸੁਣ ਕੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਗਲਾਂ ਟੁੱਕਦੀ ਹੋਈ ਨੇ ਫ਼ੋਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸੱਤੋ ਅਤੇ ਦਾਸੋ ਨੇ ਰਲ਼ ਕੇ ਸੰਤੀ ਦੇ ਦਾਹ ਸਸਕਾਰ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਖ੍ਰੀਦੀਆਂ, ਸੀੜ੍ਹੀ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਭੰਨਣ ਲਈ ਕੁੱਜਾ ਖ੍ਰੀਦ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੁਆਂਢਣ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਹੋ ਸਕੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ।ਪਰ ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗਰੀਬਣ ਦੀ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਲਈ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੁਹੱਲੇ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆ ਕੋਠੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਦਰੇ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸੰਤੀ ਦੀ ਅਰਥੀ ਪਿੱਛੇ ਕੌਣ ਤੁਰੇ। ਇਸ ਗਰੀਬਣੀ ਦਾ ਗੁਰਵੱਤ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇ।ਪਿੰਡ 'ਚੋਂ ਪੰਜ ਸੱਤ  ਜਨਾਨੀਆਂ ਤਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ  ਹੀ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਬੰਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ। ਸੱਤੋ ਦਾ ਘਰ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾਰਾ , ਦਾਸੋ ਦੇ ਘਰਵਾਲਾ ਭਗਤਾ ਅਤੇ ਸੰਤੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਆਦਮੀ। ਰਲ਼ ਮਿਲ ਕੇ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਬੰਦੇ ਤਿਆਰ ਹੋਏ। ਕਰਤਾਰਾ ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਚਾਰ ਬੰਦੇ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਚੌਥਾ ਬੰਦਾ ਕਿੱਥੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ। ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਿਗਾਹ ਮਾਰੀ ਪਰ ਚੌਥਾ ਬੰਦਾ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਮਿਲੇ ਵੀ ਕਿਥੋਂ ਜਿੱਥੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵਸਨੀਕ ਤਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਵਸਦੇ ਸਨ ਉਹ  ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਵੇਂ ਵੀ ਗਰੀਬ ਦੀ ਬਾਂਹ ਕਿਸ ਨੇ ਫੜਨੀ ਸੀ? ਸੱਤੋ ਵਿਚਾਰੀ ਮਾਯੂਸੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਫੜ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ।
ਕਰਤਾਰੇ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥਾ ਬੰਦਾ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ ਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੀ ਕੋਠੀ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬਿਹਾਰੀ ਭੱਈਏ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇ। ਗੁਆਂਢੀ ਭੱਈਏ ਨੂੰ  ਕਰਤਾਰੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ , "ਆ ਬਈ ਰਮੇਸ਼ ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਚੱਲ, ਸੰਤੀ ਦੀ ਅਰਥੀ ਨੂੰ ਮੋਢਾ ਦੇਣਾ ਹੈ।" ਰਮੇਸ਼ ਬੋਲਿਆ, "ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹਮ ਕੁਆੜ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤੇ ਹੈਂ। ਹਮਾਰੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਇਸ ਰੋਜ਼ ਕੀ ਕਮਾਈ ਸੇ ਚਲਤੀ ਹੈ। ਜਿਤਨਾ ਕਮਾਤੇ ਹੈਂ ਉਸ ਮੇਂ ਸੇ ਖਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕੁੱਛ ਰੱਖ ਕਰ ਬਾਕੀ ਹਮੇਂ ਆਪਨੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕੇ ਲੀਏ ਭੇਜਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ।ਹੰਮ ਲੋਗ ਆਪਨੇ ਦੇਸ ਸੇ ਜਹਾਂ ਕਮਾਈ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਆਏ ਹੈਂ। ਅਗਰ ਹਮ ਆਪ ਕੇ ਸਾਥ ਅਰਥੀ ਕੋ ਮੋਢਾ ਦੇਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਚਲੇ ਗਏ ਤੋ ਹਮਾਰੀ ਤੋ ਪਾਂਚ ਸੌ ਕੀ ਦਿਹਾੜੀ ਗਈ। ਅਗਰ ਆਪ ਪਾਂਚ ਸੌ ਕੀ ਦਿਹਾੜੀ ਦੇਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਤਿਆਰ ਹੈਂ ਤੋ ਹਮ ਆਪ ਕੀ ਮਾਈ ਕੀ ਅਰਥੀ ਕੋ ਮੋਢਾ ਦੇਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਤਿਆਰ ਹੈਂ। ਸੱਤੋ ਨੇ ਪੰਜ ਸੌ ਦਾ ਨੋਟ ਭੱਈਏ ਹੱਥ ਫੜਾਇਆ ਅਤੇ ਭਰੀਆ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਲ਼ੈਤੀਏ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ।

ਬਚਨੀ ਦਾ ਲੰਗਰ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ


ਐਤਵਾਰ ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ ਅਤੇ ਤੜਕੇ ਦਾ ਸਮਾਂ। ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਸਨਾਟਾ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਵਰਗੀ ਚੁੱਪ ਸੀ। ਪਰ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਕਾਰ ਲੰਘਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਸੀ।
ਸਾਰਾ ਹਫ਼ਤਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਥੱਕਾ ਟੁੱਟਾ ਪਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਟੈਲੀਫੂਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਖੜਕੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਨੇ ਯਕੀਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਿਸ ਦਾ ਫੋਨ ਆਉਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਪਿਆ ਰਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਫੋਨ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਇਆ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਫੋਨ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਫੋਨ ਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਘੰਟੀ ਵੱਜਣੋਂ ਨਾ ਹਟੀ ਤਾਂ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਕਦਮ ਪੁੱਟਦਾ ਟੈਲੀਫੂਨ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਮਤੇ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜਾਂ ਸੱਜਣ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਜਾਂ ਬਿਪਤਾ ਨਾ ਆ ਪਈ ਹੋਵੇ। ਫੋਨ ਚੁੱਕਿਆ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ, "ਵੇ ਤੂੰ ਗਿੱਲ ਬੋਲਦਾਂ?"
"ਹਾਂ ਜੀ ਮੈਂ ਗਿੱਲ ਹੀ ਹਾਂ।"
"ਵੇ ਤੇਰੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਕਿੱਥੇ ਆ?" ਜ਼ਨਾਨੀ ਨੇ ਪੁਲਸੀਆਂ ਵਾਂਗ ਤਾੜ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ।
ਮੈਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ ਘਰਵਾਲੀ ਘਰ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਐਸ ਵੇਲੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਢੱਠੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਹੈ।
"ਵੇ ਛੇਤੀ ਕਰ ਫੂਨ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜਾ, ਦਾਲ ਥੱਲੇ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ।"
ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਾਲ ਥੱਲੇ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ, ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਤਾਂ ਵਲ਼ੈਤ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਨੂੰ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਦਾਲ ਧਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਵਾਦ ਵਿਵਾਦ ਨਾ ਪਿਆ। ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ, "ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਤੇਰਾ ਫੋਨ ਆਇਆ ਹੈ"।
ਉਹ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਘੁਰਾੜੇ ਮਾਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਝੋਟਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਥੱਕ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਚੱਲਦੀ ਆੜ ਦੇ ਲਾਗੇ ਤੂਤਾਂ ਦੀ ਛਾਵੇਂ ਬੈਠਾ ਛੂੰਕਦਾ ਹੋਵੇ। ਦੋਬਾਰਾ ਫੋਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਫੇਰ ਹੂੰ ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਸੌਂ ਗਈ। "ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਦਾਲ ਥੱਲੇ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ।" ਉਸਨੂੰ ਮੈਂ ਫੋਨ ਵਾਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ।
"ਸੌਂ ਵੀ ਜਾਉ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਾਲਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸੁਪਨੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।" ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਉਬਾਸੀ ਜਿਹੀ ਲੈਂਦਿਆਂ ਆਖਿਆ।
ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਾਹ ਪੇਸ਼ ਚੱਲਦੀ ਨਾ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹੋਂ ਫੜ ਕੇ ਫੋਨ ਪਾਸ ਲੈ ਗਿਆ। ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਮਲ਼ਦੀ ਨੇ ਫੋਨ ਕੰਨ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਤਾਂ ਅੱਗਿਉਂ ਓਹੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਬੋਲੀ, "ਮੈਂ ਬਚਨੀ ਆਂ, ਕਿਊਨ ਪਾਰਕ ਤੋਂ ਬੋਲਦੀ ਆਂ।" ਬਚਨੀ ਦੀ ਅੱਧੀ ਗੱਲ ਅਜੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਬੁਲਾ ਮਾਰੀ।
"ਸਸਰੀਕਾਲ ਦੀਏ ਲੱਗਦੀਏ, ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮੇਰਾ ਅੱਜ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲੰਗਰ ਆ।"
"ਅੰਟੀ, ਮੈਨੂੰ ਤੂੰ ਕਿਹੜਾ ਪਹਿਲੋਂ ਦੱਸਿਆ? ਭਤੀਜੀ ਨੇ ਅੰਟੀ ਤੇ ਲੰਗਰ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾ ਦੱਸਣ ਦਾ ਰੋਸ ਜਿਹਾ ਕੀਤਾ।"
"ਛੇਤੀ ਕਰ, ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚ, ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ ਦਾਲ ਨੂੰ ਤੁੜਕਾ ਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲ ਧਰਨ ਵਾਲੀ ਪਈ ਹੈ, ਖੀਰ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪਈ ਹੈ।" ਗੱਲ ਕੀ ਬਚਨੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਪਦਾਰਥ ਗਿਣ ਗਈ।
ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਨੇ ਫੋਨ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਬਚਨੀ ਨੂੰ ਲੰਗਰ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਵੀ ਨਾਂਹ ਨੁੱਕਰ ਨਾ ਕੀਤੀ, ਮਤੇ ਇਹ ਸੋਚਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਅੱਜ ਬਚਨੀ ਦੇ ਲੰਗਰ ਤੇ ਮੈਂ ਨਾ ਗਈ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੇ ਲੰਗਰ ਕਰਵਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹੜਾ ਆਉਣਾ ਹੈ। ਨਹਾ ਧੋ ਕੇ ਪਤਨੀ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਲ ਚਾਲੇ ਪਾ ਲਏ ਤੇ ਨਾਲ 4-5 ਹੋਰ ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਗਈ ਕਿ ਅੱਜ ਬਚਨੀ ਦਾ ਲੰਗਰ ਹੈ।
ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ੍ਹੇਰਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਤੁਰ ਕੇ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਛੱਡਣ ਲਈ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਅਜੇ ਇਸ ਨੇ ਲੰਗਰ ਵੱਲ ਕਦਮ ਵਧਾਏ ਹੀ ਸਨ ਕਿ ਅੱਗਿਉਂ ਬਚਨੀ ਦਾਲ ਵਿੱਚ ਕੜਛੀ ਫੇਰਦੀ ਬੋਲੀ, "ਲੱਗ ਗਿਆ ਵਿਹਲ? ਏਨਾ ਕੁਵੇਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤੈਨੂੰ ਚੰਦਰੀਏ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵਾਲਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਆਹ ਫੜ ਚੌਲ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਗ ਅਤੇ ਖੀਰ ਬਣਾ।" ਅੰਟੀ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਖੀਰ ਬਨਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਘਰ ਆ ਗਿਆ।
ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਘੱਟ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਸੋਚਿਆ ਕਿਤੇ ਘਰਵਾਲੀ ਨਾ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਪਈ ਉਸ ਦੀ ਅੰਟੀ ਦੇ ਲੰਗਰ ਤੇ ਆਇਆ ਨਹੀਂ।
ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਕੀ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅੰਟੀ ਬਚਨੀ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਦੌੜੀ ਫਿਰੇ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਮੇਲਣ ਮੇਲ੍ਹਦੀ ਹੋਵੇ।
"ਨੀਂ ਕਿਸ਼ਨੀਏ ਤੂੰ ਮਾਂਹ ਦੀ ਦਾਲ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਨੀਂ ਸਿਮਰੋ ਤੂੰ ਦੇਖ ਮਟਰ ਉਬਲੇ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਤੂੰ ਕਰਤਾਰੀਏ ਚਾਹ ਬਣਾ ਲੈ।" ਗੱਲ ਕੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡਰ ਵਾਂਗ ਬਚਨੀ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕਰੀ ਜਾਵੇ। ਬਚਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਜ਼ਨਾਨੀ ਉਸ ਦੇ ਪਕਾਏ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸ ਕੱਢ ਜਾਵੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਰਹਿ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕੰਮ ਤੇ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀ ਜਾਣੀਆਂ ਹਨ।
ਮੈਂ ਮਹਾਰਾਜ ਅੱਗੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਬੈਠੇ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਲੰਗੜੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਲੰਗਰ ਵੱਲ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਗੇੜੇ ਕੱਢ ਆਈ। ਮੈਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਸ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੀ ਲਿਵ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨਾਲੋਂ ਲੰਗਰ ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਕਿੰਨਾਂ ਚਿਰ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਨਿਆਣੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਧਰ ਉਧਰ ਦੁੜੰਗੇ ਲਾਉਂਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਹੀ ਲੇਰਾਂ ਮਾਰਦੇ ਸਨ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸੈਕਟਰੀ ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਚੁੱਪ ਕਰਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਉਹ ਰਾਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੁੱਟੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ।ਕਾਂਤੋ ਧੰਤੀ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗੀ, "ਘਰ ਨੌਂਹ ਨੀ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਲਣ ਦਿੰਦੀ ਪਈ ਗੰਦ ਪਾਉਂਦੇ ਆ, ਇੱਥੇ ਗਿਆਨੀ ਝਿੱੜਕਦੇ ਆ। ਦੱਸ ਨਿਆਣੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ?"
ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੈਠੀ ਭਜਨੋ ਨੇ ਸੀਸੋ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਕੁੜੇ ਸੀਸੋ ਆਹ ਸੂਟ ਤੇਰੇ ਕਿੰਨੇ ਪੌਣੀ ਗਜ਼ ਆਇਆ?"
ਸੀਸੋ ਨੇ ਨੱਕ ਦਾ ਸੁੰਘਾਟਾ ਜਿਹਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਖਿਆ, "ਪੰਜੀ ਪੌਣੀ ਗਜ਼ ਆਇਆ।"
"ਕੁੜੇ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੀ ਨੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਟੌਨ ਗਾਹ ਮਾਰਿਆ।" ਭਜਨੋ ਨੇ ਸੀਸੋ ਤੋਂ ਸੂਟ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਆਖਿਆ।
"ਸੌਥਾਲੋਂ ਲਿਆਂਦਾ, ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸੂਟ ਇੱਥੋਂ ਕਿੱਥੇ ਮਿਲਣਾ!" ਸੀਸੋ ਨੇ ਸੂਟ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸੋਨੇ ਵਾਂਗ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਆਖਿਆ।
"ਕੁੜੇ ਜੇ ਹੁਣ ਸੌਥਾਲ ਗਈ ਤਾਂ ਦੋ ਸੂਟ ਮੇਰੇ ਲਈ ਪੜਾ ਲਿਆਈਂ। ਪਰ ਸੁਣ ਸਾਡੇ ਘਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੱਸੀਂ ਨਾ, ਪੈਸੇ ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਕੰਮ ਤੇ ਹੀ ਦੇਉਂ।" ਭਜਨੋ ਨੇ ਸੀਸੋ ਨੂੰ ਸੂਟ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਗੀਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੀ ਉਸ ਸੂਟ ਬਿਨਾਂ ਜਾਨ ਨਿਕਲਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ।
ਖੱਬੇ ਪਾਸਿਉਂ ਵੀ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਦੇ ਘੁੱਸਰ-ਫੁੱਸਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸ਼ਾਇਦ ਸਰਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕਿਸੇ ਜਮੀਕਿਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਨਿਕਲੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਰੌਲੀ ਪੈਂਦੀ ਸੁਣੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਜਵੀਜ਼ ਸੁੱਝੀ। ਉਸਨੇ ਦੇਸੀ ਧਾਰਨਾ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਖਿਆ। ਸ਼ਬਦ ਸੀ, "ਸਾਡਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਿਆਰਾ, ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਮੱਕਾ ਘੁੱਮਾਤਾ।"
ਪਰ ਬੀਬੀਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਗੱਪਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਅਜੇ ਮੁੱਕੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਨੀਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿੱਥੋਂ ਪਵੇ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਤੁੱਕ 'ਸਾਡਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਿਆਰਾ', ਤਾਂ ਸਮਝ ਲੱਗ ਗਈ, ਪਰ ਦੂਜੀ ਤੁੱਕ 'ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਮੱਕਾ ਘੁੱਮਾਤਾ' ਨਾ ਸਮਝ ਪਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਚਾਰਿਆ, "ਸਾਡਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਿਆਰਾ, ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਜੱਫ਼ਾ ਪਾ ਲਿਆ" ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਗੱਲ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਨਿਆਣੇ ਦੇ ਰਿਵਰ (ਨਦੀ) ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਦੀ ਚੱਲਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੁੱਬਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪ ਜੱਫ਼ਾ ਪਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆਇਆ ਸੀ।ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸਮਝ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਘੁੱਟ ਕੇ ਆਪਣਾ ਹਾਸਾ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਹਾਸਾ ਦੰਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਹੀ ਗਿਆ।।
ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਰ ਬੈਠਿਆਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਲੱਤਾਂ ਸੌਂਣ ਲੱਗੀਆਂ, ਮੈਂ ਲੱਤਾਂ ਦੀ ਭਾਫ਼ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ ਲੰਗਰ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਲੰਗਰ ਪਕਾ ਕੇ ਬਚਨੀ ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਸਨ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕਾਂਵਾਂ ਰੌਲੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸ਼ਾਇਦ ਰਵਿਦਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸੇਮਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਹੋਏ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ਦਮ ਦੁਆ ਕੇ ਮੈਂ ਫਿਰ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ।
ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਕੀਰਤਨ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਕਿ ਲੰਗਰ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਫਿਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਲੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ। ਮੈਂ ਅਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਬੰਦੇ ਲੰਗਰ ਵੱਲ ਭੱਜੇ ਮਤੇ ਕੋਈ ਸਕਿੱਨਹੈਡ ਗੋਰਾ ਇੱਲਤ ਫਿਲਤ ਨਾ ਕਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਡੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਜਦੋਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਗਿਆਨੋ ਤੇ ਜੁਗਿੰਦਰੋ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਦੀਆਂ ਗੁੱਤਾਂ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਖੁਰਚਣਾ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਦੇ ਕੱੜਛੀ ਫੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮੇਰਾ ਚਿੱਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਤੇ ਭੱਜ ਜਾਵਾਂ। ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਮੂੰਹ 'ਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾਈ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਸਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਡਰਦੀਆਂ ਹੋਣ ਕਿ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਲੱਗੀਆਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਅੱਧਾ ਖੁਰਚਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆ ਪਵੇ।
ਮੈਂ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਗਿਆ, ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਖੂਨ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁੰਡੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਛੁਡਾਓ। ਆਖਰਕਾਰ ਕਿਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਬਿਸ਼ਨੀ ਨੇ ਹੌਂਸਲਾ ਕਰ ਹੀ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕੀਤਾ।
ਉਹ ਸਾਹੋ ਸਾਹ ਹੋਈਆਂ-ਹੋਈਆਂ ਵੀ "ਤੂੰ ਫਲਾਣੇ ਦੀ ਰੰਨ, ਤੂੰ ਧਿਮਕੜੇ ਦੀ ਰੰਨ" ਆਖ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਕੀਰਤਨ ਸੁਣਦੀ ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਵੀ ਲੰਗਰ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰੌਲਾ ਸੁਣ ਕੇ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਕਮਰਾ ਆਦਮੀਆਂ, ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਨਿਆਣੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾਲਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪਾ ਪਾ ਕੇ ਖਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਨਿਆਣੇ ਚੀਕ ਚਿਹਾੜਾ ਪਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਮੀਆਂ ਇਸ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਫਰਸ਼ ਪੀਲਾ-ਪੀਲਾ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਆਲੂਆਂ ਦੀ ਦਾਲ ਡੁੱਲਣ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਗਿਆਨੋ ਨੇ ਜੁਗਿੰਦਰੋ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਇਹ ਕਿਉਂ ਫੱਸ ਪਈਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਲੰਗਰ ਦਾ ਬਚਿਆ ਰਾਸ਼ਨ ਜੁਗਿੰਦਰੋ ਇਕੱਲੀ ਹੀ ਘਰ ਲੈ ਗਈ ਸੀ।

ਜੁਗਾੜ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਸ਼ਰਨ ਦੀਆਂ ਪੰਜੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਈਲੈਟਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਕੇ ਕਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਸ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਲ ਲਵੇਗੀ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਝੱਲਣਾ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਸੀ।
      ਸ਼ਰਨ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਮੁਤਾਬਕ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਮੋਟੇ ਕੋਰਸਾਂ ਦੇ ਦਾਖ਼ਲੇ ਲੈ ਲਏ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਤੋਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਸ ਸੀ ਕਿ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਛੋਟੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾ ਲੈਣਗੀਆਂ।
     ਇੱਧਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਾਲਜ ਦੀ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦੀ ਗਈ।ਹੁਣ ਸ਼ਰਨ ਐਮ. ਏ. ਪਾਸ ਕਰ ਗਈ।ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਰ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ ਨਾ ਭੁੱਲਦੀ। ਸਮਾਂ ਆਪਣੀ ਚਾਲੇ ਚੱਲਦਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲੀ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਆਉਣੀ ਤਾਂ ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਖ਼ੂਬ ਤਿਆਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟਾਂ ਦਾ ਝੋਲਾ ਭਰ ਕੇ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣਾ।ਅੱਗੋਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਪੈਨਲ ਦਾ ਇਹੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੋਣਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਦੋ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਦੇਵਾਂਗੇ।ਇਹ ਜਵਾਬ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਹੀ ਜਵਾਬ ਹੁੰਦਾ।
      ਇੱਕ ਅਸਾਮੀ ਲਈ ਸੈਂਕੜੇ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਜਾਂ ਚਹੇਤਿਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਪੈ ਜਾਣੀ। ਅਗਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਾਮੀਆਂ ਨਿਕਲਣੀਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਟਾ। ਇਸ ਦੀ ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਐਮ. ਏ. ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ, ਪਰ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ। ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਮੈਰਿਟ ਵਾਲੀ ਤਾਂ ਗੱਲ ਹੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਰ ਥਾਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਅਤੇ ਵੱਢੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੁੰਦੀ।
    ਹਰ ਮਹਿਕਮੇ ਤੋਂ ਨੌਕਰੀ ਹੱਥੋਂ ਮਾਯੂਸ ਹੋਈ ਸ਼ਰਨ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥ ਮੁੜਦੀ ਰਹੀ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਸੀ ਕਿ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਕੱਚੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੇ ਲੱਗੇ ਅਧਿਆਪਕ ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਲਈ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਧਰਨੇ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗਣ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਦੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹਵਾਨ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਟਿਆਰ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਧੱਕੇ ਖਾਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਈ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸੋਚਦੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਮੋਟੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੁਆਨੀ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜਣਾ ਪਵੇ।
    ਸ਼ਰਨ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕੋਰਿਸ ਪੂਰੇ ਕਰ ਲਏ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ 'ਤੇ ਲੱਗ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀ. ਆਰ. ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਖੜਨ ਯੋਗ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ਰਨ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਮਾਯੂਸੀ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਕੀਤੇ ਖ਼ਰਚ ਦਾ ਮਨ ਤੇ ਬੋਝ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸਦੇ ਵਿਆਹ ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਖ਼ਰਚੇ ਦੀ ਵੀ ਚਿੰਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੀ ਸ਼ਰਨ ਉਦਾਸ ਜਿਹੀ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਕਨੇਡਾ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਮੋਸ਼ੀ ਹੋਣੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਆਸਵੰਦ ਸੀ ਕਿ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦਾ ਮੁਲਕ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਜਰੂਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਿਮੋਸ਼ੀ ਦੀ ਮਾਰੀ ਉਹ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਵੀ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਕਰਦੀ।
    ਹੁਣ ਹਾਲਾਤ ਕੁੱਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਣ ਗਏ ਕਿ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸਲਾਹ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਈਲੈਟਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਕੋਰਸ ਲਈ ਕਨੇਡਾ ਆ ਜਾਵੇ, ਚੇਤੇ ਆਉਣ ਲੱਗੀ। ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਮਰਦੀ ਨੂੰ ਅੱਕ ਚੱਬਣਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਅਗਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਦੱਲਦਲ ਵਿੱਚ ਧੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਯੂਸੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀ। ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਈਲੈਟਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਈਲੈਟਸ ਚੰਗੇ ਬੈਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ।
    ਪੜ੍ਹਾਈ ਤਾਂ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅਗਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਔਖੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਏਜੰਟ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਦਿਵਾਉਣ ਦੇ ਲੋਹੜਿਆਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਮੰਗਦੇ ਸਨ। ਬਾਪੂ ਪਾਸ ਤਾਂ ਉਹੀ ਦੋ ਖੱਤੇ ਹੀ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਹ। ਅਗਰ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਇਸ ਦੇ ਕਨੇਡਾ ਭੇਜਣ ਦੇ ਨਮਿੱਤ ਲੱਗ ਗਈ, ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ?
    ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਬਾਪੂ ਪਾਸ ਇਸ ਖ਼ਰਚੇ ਦਾ ਤਰਲਾ ਪਾਇਆ। ਬਾਪੂ ਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਨ ਦੀ ਮਾਯੂਸੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਭਲੀਭਾਂਤ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਾਪੂ ਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਹ ਵੱਡਾ ਜੋਖ਼ਿਮ ਲੈਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਖੱਤੇ ਗਹਿਣੇ ਧਰ ਦਿੱਤੇ 'ਤੇ ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਕਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ।
    ਸ਼ਰਨ ਹੁਣ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਪਾਸ ਸਰੀ, ਕਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਏਜੰਟ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਕੇ ਕੋਰਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵੀਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁੱਝ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਮਿਲ ਗਈ। ਸ਼ਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਕੀ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗੀ।
    ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਫੂਡ ਟੇਕ ਅਵੇ ਦੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਦੇਸ਼ੀ ਮਾਲਕਣ ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਨਾਲ ਕੰਮ 'ਤੇ ਲੁਆ ਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਅਜੇ ਦਿੱਕਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਿੱਛੇ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜਣ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਾੜ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਕਿ ਉਹ ਸਫ਼ਾਈ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਢਿੱਲ ਨਾ ਵਰਤ ਜਾਏ, ''ਫੂਡ ਹਾਈਜੀਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆ, ਹੈਲਥ ਇੰਨਸਪੈਕਟਰ ਹਰ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਸਿਰ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਅਗਰ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਫਾਈਨ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।'' ਸ਼ਰਨ ਇੱਕ ਨਿਮਾਣੀ ਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕਣ ਦੀ ਤਾੜਨਾ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਕੇ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀ। ''ਬੀਬੀ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰੋ ਤੇਰੀ ਦੁਕਾਨ ਸਾਡੀ ਤਾਂ ਹੈ, ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦਿਆਂਗੀ।''
    ਸ਼ਰਨ ਪਾਰਟ ਟਾਈਮ ਕਰਦੀ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਖ਼ਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਅਜੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਇਦ ਉਸ ਨੂੰ  ਪੀ. ਆਰ. ਨਾ ਮਿਲੇ।ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕੋਰਸ ਬਹੁਤਾ ਹੁਨਰ (SKILL) ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੂੰ ਕਿਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਨਾ ਜਾਣਾ ਪੈ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਹਿਰ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਕਿਉੇਂਕਿ ਬਾਪੂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਮੀਨ ਤਾਂ ਗਹਿਣੇ ਪੈ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕਿਸੇ ਕਨੇਡੀਅਨ ਨਾਗਰਿਕ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਵੇ। ਇਹ ਰਸਤਾ ਵੀ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੁੰਡੇ ਦੋ ਸਾਲ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਘੁੰਮ ਫਿਰ ਕੇ, ਦੂਸਰੀਆਂ ਵਲ ਚੱਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਤਾਂ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਕਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਜੰਮੀਆਂ ਪਲ੍ਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਦੋਸਤੀ ਪੁਗਾਉਂਦੇ ਹਨ 'ਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
    ਸ਼ਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਕਨੇਡਾ ਆਈ ਹੋਈ ਨੇ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ।ਸ਼ਾਇਦ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਖ਼ਿਆਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਦਾਅ 'ਤੇ ਲਾ ਕੇ ਆਈ ਸ਼ਰਨ ਦਾ ਮਨ ਹੁਣ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਵੇਂ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੌੜੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਔਖਆਈਆਂ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਭਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਲੱਭ ਰਹੀ ਸੀ।
    ਸ਼ਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਖ਼ਤ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਨੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਸਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਦੀ ਕਮਾਈ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਖਰਚੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਲੱਗਾ। ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਾਲਜ ਦੀ ਫ਼ੀਸ, ਕਮਰੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ਰਚੇ। ਸ਼ਰਨ ਇੱਕ ਦਿਨ ਘਰ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਫੜੀ ਬੈਠੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਗੁਆਂਢਣ ਸੀਤੋ ਨੇ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਦੇਖ ਕੇ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ, ''ਨੀ ਧੀਏ! ਉਦਾਸ ਕਿਉਂ ਬੈਠੀਂ ਹੈਂ, ਪਿੱਛੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤਾਂ ਸਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ?'' ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਮਾਯੂਸੀ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ''ਆਂਟੀ ਮੇਰਾ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕੰਮ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਖ਼ਰਚ ਕਿਵੇਂ ਤੁਰੂ!''
    ਸੀਤੋ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਰਨ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਕੁੜੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨਾਂਹ ਕਰੇਗੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪੁੱਛ ਲਿਆ, ''ਧੀਏ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਬਲੂਬਰੀ (ਬੇਰੀਆਂ) ਤੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈਂ?'' ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਮੂਹਰੇ ਇੱਕਦਮ ਉਹ ਤਸਵੀਰ ਆ ਗਈ ਜਿਹੜੀ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੇਸੀ ਬੀਬੀਆਂ ਦੀ ਬੇਰੀਆਂ ਤੋੜਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮੀਂਹ ਨ੍ਹੇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਧੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੁੱਬੇ ਹੋ ਕੇ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਬੇਰੀਆਂ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਲਟਕਾਈ, ਬੇਰੀਆਂ ਤੋੜਨੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਕਾਲਜ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਵੱਢ-ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰਬਾਂ ਤਕਸੀਮਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸੀਤੋ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
    ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਂਟੀ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਹਦਾਇਤ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚਾਹ ਵਾਲੀ ਬੋਤਲ ਝੋਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹ ਗਈ। ਪੈਰੀਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਜੁੱਤੀ (ਵੈਲਿੰਗਟਨ) ਪਾ ਲਈ ਤਾਂ ਕਿ ਗਾਰੇ ਨਾਲ ਪੈਰ ਨਾ ਲਿਬੜਨ ਅਤੇ ਮੈਲੇ ਕੁਚੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਖ਼ੜੀ ਸ਼ਰਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਭੱਈਏਆਣੀ ਕਿਸੇ ਜੱਟ ਦੇ ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਚੱਲੀ ਹੋਵੇ।
       ਕੰਮ 'ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸੀ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਅੱਗ ਦੇ ਭੰਬੂਕੇ ਵਾਂਗ ਵੈਨ ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਰਨ ਵੈਨ ਵਿੱਚ ਬਹਿ ਗਈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਆਂਟੀ ਸੀਤੋ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸੇ ਹੀ ਵੈਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਉਹ ਅਜੇ ਆਈ ਨਾ। ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਹਾਰਨ ਮਾਰੇ ਤਾਂ ਸੀਤੋ ਘਰੋਂ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਦੀ ਹੋਈ ਡਰਾਇਵਰ 'ਤੇ ਬੁੱੜਕ ਪਈ, '' ਤੇਤੋਂ ਜਿਗਰਾ ਨੀ ਕਰ ਹੁੰਦਾ, ਟੈਂ ਟੈਂ ਲਾਈ ਆ। ਗੁਆਂਢੀ ਗੋਰੇ ਕੀ ਆਖਣਗੇ, ਇੰਡੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਲ ਹੀ ਨਈਂ!'' ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਡਰਾਈਵਰ ਸੀਤੋ ਨੂੰ ਝਿੜਕਾਂ ਲੈ ਕੇ ਪੈ ਗਿਆ, ''ਸੀਤੋ ਤੈਨੂੰ ਵੀਹ ਵਾਰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਟੈਮ ਸਿਰ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਕਰ, ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਮੈਂ ਰਸਤੇ 'ਚੋਂ ਹੋਰ ਦਸ ਕੁੜੀਆਂ ਚੁੱਕਣੀਆਂ?'' ਸ਼ਰਨ ਡਰਾਈਵਰ ਦੀ ਇਸ ਦੇਸੀ ਬੋਲੀ ਤੋਂ ਬੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਕਰਾਈ। ਡਰਾਈਵਰ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਫਾਰਮ ਕੰਢੇ ਲਾਹ ਕੇ ਦੂਸਰੀ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਦੀਆਂ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਚਲਿਆ ਗਿਆ।
    ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਕੰਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬਾਲਟੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨੇ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਬਾਲਟੀ ਬੰਨੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਨਾਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਪਾਹ ਚੁੱਗਣੀ ਹੋਵੇ। ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੀ ਬਲੂਬਰੀ ਭਰੀਆਂ ਬਾਲਟੀਆਂ ਤੋੜਦੀਆਂ, ਉਹ ਭਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲਟੀਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਦੇਸੀ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰ ਤੇ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖਦਾ। ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬਲੂਬਰੀਆਂ ਤੋੜਨ ਵਾਲੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸੁਪਰਵਾਜ਼ਿਰ ਤਾੜਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ, ''ਇੰਡੀਆ 'ਚ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਡਾਲਰ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਹੁਣ ਚੁੱਗ ਲਓ ਜਿੰਨੇ ਚੁਗਣੇ।''
      ਸ਼ਰਨ ਦੀ ਬਲੂਬਰੀਆਂ ਤੋੜਨ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਹੌਲ਼ੀ ਸੀ। ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਉਂਗਲਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਲਮ ਚਲਾਈ ਹੋਵੇ ਉਹ ਉਂਗਲਾਂ ਭਲਾ ਬਲੂਬਰੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਤੋੜਨ? ਬਾਕੀ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਬਾਲਟੀਆਂ ਭਰੀ ਜਾਣ, ਇਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਭਰੇ ਨਾ। 'ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਸਾਰ ਨਾ ਜਾਣਾ, ਉਨ੍ਹੀਂ ਰਾਹੀਂ ਵੇ ਰੱਬਾ ਤੁਰਨਾ ਪਿਆ' ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਤੁਰਦੀ ਗਈ ਸ਼ਰਨ ਬਲੂਬਰੀਆਂ ਤੋੜਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਰਹੀ।
    ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਦੀ ਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਦੀ ਜਿਉਂ ਦੀ ਤਿਉਂ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਸ਼ਰਨ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੀਆਂ, ''ਸ਼ਰਨ ਸਾਧਣੀ ਬਣ ਕੇ ਕਨੇਡਾ 'ਚ ਪੱਕੇ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਛੱਡ ਦੇ, ਜੇ ਪੀ ਆਰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਪੱਕਾ ਪੰਛੀ ਲੱਭ ਕੇ ਉਸ 'ਤੇ ਜਾਲ਼ ਸੁੱਟ ਲੈ।''  ਪਰ ਸ਼ਰਨ ਇਹ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਬੜਾ ਹੀ ਜੋਖ਼ਿਮ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਘਟੀਆ ਸਮਝ ਰਹੀ ਸੀ।ਉਹ ੳਾਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨੋੜਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੀ, ''ਕੀ ਪਤਾ ਕੋਈ ਅਨਜਾਣ ਜਾਨਵਰ ਅੰਬੀਆਂ ਚੂਪ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਟਾਹਣੀ 'ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਏ? ਨਾ ਇੱਜ਼ਤ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੀ. ਆਰ. ਮਿਲੇਗੀ।'' ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਧਾਕੜ ਸਹੇਲੀ ਬੋਲੀ, ''ਮੁਟਿਆਰ ਵਿੱਚ ਮੱੜਕ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੜਕ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਹੜਾ ਮਰਦ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਗ਼ੁਸਤਾਖ਼ੀ ਕਰ ਜਾਊ?'' ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ''ਨੀਂ ਭੈਣੇਂ ਮੇਰੇ 'ਚ ਇੰਨੀ ਰੜਕ ਅਤੇ ਮੜਕ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਂ ਇਸ ਪੰਗੇ 'ਚ ਪੈਣਾ।''
      ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਪਾਸ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਹੋਰ ਰਹਿਣ ਸਕਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਢੰਗ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੋਰਸ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਭਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ੇ ਦੀ ਬਢੌਤਰੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੋਰਸ ਲਈ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਦਾਖ਼ਲਾ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਸ਼ਰਨ ਦੂਸਰਾ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹੀ।
     ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਚੰਗੀ ਮੰਦੀ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਬੂਰ ਪੈਣ ਲੱਗਾ।ਇੱਕ ਦਿਨ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨਾਲ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਕਨੇਡਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੇ ਜ਼ਰ੍ਹੀਏ ਆਇਆ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਬਾਅਦ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਮਿੰਨਤਾਂ ਤਰਲੇ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੀ. ਆਰ. ਤਾਂ ਦੁਆ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਸੀ, ਪਰ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਮਸ਼ੇਰ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
         ਸਮਸ਼ੇਰ ਅਜੇ ਤਾਜ਼ਾ-ਤਾਜ਼ਾ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਜੋੜਨੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਰੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਤੱਤੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾ ਕੇ ਬੁੱਲੀਆਂ ਸਾੜਨੀਆਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਨਾਲੇ ਆਪੇ ਤਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵਰਜਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਨਜਾਣ ਪੰਛੀਆ ਤੋਂ ਅੰਬਾਂ ਨੂੰ ਟੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਧਾਰਨਾ ਸਮਸ਼ੇਰ ਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੁਣ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਬਾਹਰ ਪੱਕੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਕੁੜੀਆਂ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਲੱਤ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
        ਸਮਸ਼ੇਰ ਵਾਂਗ ਸ਼ਰਨ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰ ਸੁਰੰਗ ਪਿੱਛੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਭਾਲ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਦੀ ਆਸ ਵੱਝਦੀ ਦਿਸ ਰਹੀ ਸੀ।ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨ ਗੁੱਝੇ ਗੁੱਝੇ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਪਰਖਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਬਹੁਤਾ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਕਰਨ।ਪਰ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਬੰਨ ਲਾ ਕੇ ਡੱਕੀ ਰੱਖੂ, ਅਖੀਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਹੱਦਾਂ ਬੰਨੇ ਤੋੜ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਭਰਮਾਂ ਭੁਲੇਖਿਆਂ 'ਤੇ ਭਾਰੂ ਪੈ ਗਿਆ।
        ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਮਧੁਰ ਸੰਗੀਤ ਗੂੰਜਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਰੋਜ਼ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮੁਲਾਕਾਤ ਡੂੰਘੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲਿਆ। ''ਦੇਖ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਦੋਵੇਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਕਿਉਂ ਨਾ ਆਪਾਂ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਕਿਨਾਰਾ ਲੱਭ ਲਈਏ?'' ਸਮਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਖ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਆਪ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਸੀ।ਆਖ਼ਿਰ ਨੂੰ ਇਹ ਪਿਆਰ ਭੁੱਖੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਗਲਵੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈਆਂ। ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ੁਭ ਖ਼ਬਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ 'ਤੇ ਬੇਹੱਦ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਸ ਚੰਗੇ ਕਾਰਜ਼ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਨੇਪਰੇ ਚ੍ਹਾੜਨ ਦੀ ਤਗੀਦ ਕੀਤੀ।
    ਸਮਸ਼ੇਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੈਂਕ 'ਚ ਜਮਾਂ ਰਾਸ਼ੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦੁਆਇਆ ਅਤੇ ਦੋ ਕੁ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਰੱਖ ਲਿਆ।ਅਜੇ ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ।ਜਦੋਂ ਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਅਚਾਨਕ ਸੁਣਾਈ ਤਾਂ ਉਹ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਆਖਣ ਲੱਗੀ, '' ਬੜੀ ਛੁੱਪੀ ਰੁੱਸਤਮ ਨਿਕਲੀ, ਸਾਨੂੰ ਆਖਦੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਅਣਜਾਣਾਂ ਨਾਲ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਪੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ, ਹੁਣ ਇਸ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੀ ਕਬੂਤਰੀ ਕਿਵੇਂ ਫਸ ਗਈ?''
      ਦੂਸਰੀ ਸਹੇਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਤੀਰ ਹੋਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, '' ਆਪੇ ਫ਼ੜਾਂ ਮਾਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਨਜਾਣ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਦਾਂ ਕਿਸੇ ਅਨਜਾਣ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਰੱਖਤ ਤੇ ਬੈਠਣ ਦੇ ਦਿੱਤਾ?'' ਸ਼ਰਨ ਸ਼ਰਮਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਵਾਰ ਰੋਕ ਲਏ, ''ਜਾਹ ਭੈਣੇਂ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਜ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦੇ, ਸਮਸ਼ੇਰ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਜਿੰਦ ਜਾਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਉਸਨੂੰ ਫ਼ਾਰਮਾਂ 'ਚ ਭਾਲਣ ਗਈ ਸੀ, ਰੱਬ ਨੇ ਇਹ ਜੁਗਾੜ ਆਪੇ ਹੀ ਤਾਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਹੁਣ ਤੁਸੀ ਮੂਹਰਲੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਨਾਨਕੇ ਦਾਦਕੇ ਬਣਨਾ ਹੈੇ।''

ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਾਝੇ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਗੱਜੂ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਰਵਦਾਸੀਆ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਸ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਬਾਪ ਗੱਜੂ (ਗੱਜੂ ਰਾਮ) ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਹਾੜੀ ਟੱਪਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ। ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਰੁੱਤੇ ਕਮਾਦੀ ਪੀੜਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੱਭਾ ਝੋਕਣ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਗੁੱਡਾਈ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਦਿਹਾੜੀਆਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਉਵੇਂ ਵੀ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਗੱਜੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਦਾਣਾ ਫੱਕਾ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਸਕੀਰੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ।
ਜਦੋਂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜੁਆਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮਸਾਂ ਹੀ ਮੁਕਾ ਸਕਿਆ। ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੀਸਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ਰਚੇ ਇਸ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵਿਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ। ਗੱਜੂ ਰਾਮ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਹਾੜੀ ਲਾਉਣ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਦੋਵੇਂ ਪਿਓ ਪੁੱਤਰ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ। ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਖੇਤੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇ ਹੀ ਲਾ ਰੱਖਦਾ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਫ਼ਸਲ ਵੱਢਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਸਿੱਖ ਗਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਪਿਓ ਪੁੱਤਰ ਬੜੇ ਹੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿੱਠ ਬੋਲੜੇ ਸੁਬਾੳੇ ਦੇ ਸਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਵਖਰੇਵਾਂ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ ਜਿਸੇ ਸ਼ਰੀਕੇਚਾਰੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੇੜਤਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।
ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਧੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਧੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕਰਮਜੀਤ ਰੱਖਿਆ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪਰਮੇਸਰੀ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਲੈ ਕੇ ਜਨਮੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਕਰਮਜੀਤ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਧੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਨੂੰ ਆਸ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਪ੍ਰਭੂ ਜਰੂਰ ਮੁੰਡਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਜੀਅ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਅਗਰ ਮੁੰਡਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਬਣਦਾ। ਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਖਰਚ ਨੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਗ਼ਰੀਬੀ ਲੈ ਆਉਣੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਵੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਧੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਖ਼ੈਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਝੁਕਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਲੜਕੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਭਦੀਨ ਰੱਖਿਆ।
ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ ਤੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਲੜਕੀਆਂ ਜੁਆਨ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸਬਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਾਤ ਨਾ ਬਖ਼ਸ਼ੀ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਾਪ ਗੱਜੂ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਬੁਢਾਪੇ ਵੱਲ ਕਦਮ ਪੁੱਟਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਦਵਾਈਆਂ ਵਗੈਰਾ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗੱਜੂ ਦੀ ਕੰਮ ਦੀ ਅਸਮਰਥਾ ਕਰਕੇ ਆਮਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਘੱਟ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਵੇਂ ਵੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਨਤਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਮਾਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਘਟਾ ਲਈ। ਮੱਕੀ ਦੀ ਥਾਂ ਝੋਨੇ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਚਾਰ ਦਿਹਾੜੀਆਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਗੁਡਾਈ ਦੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਪਰੇਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਕਣਕ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੰਬਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਕਣਕ ਦੀ ਚੁਕਾਈ ਵੇਲੇ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਪੰਝੀ ਦਿਹਾੜੀਆਂ ਲਾ ਆਉਂਦਾ। ਉਵੇਂ ਆਮਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੋ ਗਏ।
ਬਾਪੂ ਗੱਜੂ ਰਾਮ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਸਿਰ ਪੈ ਗਈ। ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਵੀ ਹੁਣ ਖ਼ਰਚਾ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਦੋਵੇਂ ਜੀਅ ਦਿਨ ਰਾਤ ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਦੇ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਦੋਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਅ ਹਿੰਮਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਵਿਹਲੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਆਦਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੋਵੇਂ ਜੀਅ ਸਲਾਹ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਪਾਸੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹਾਲੇ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ੁਦ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਣ। ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਹਾਲ਼ਾ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਜੀਆਂ ਨੇ ਸਲਾਹ ਬਣਾਈ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਹ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਾਲ਼ੇ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ।
ਕਿਸੇ ਜਾਣਕੀਰ ਦੀ ਦੱਸ ਤੇ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਵਸੇਬਾ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਪਰਵਾਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਮੀਨ ਉਸ ਪਰਵਾਸੀ ਦਾ ਭਰਾ ਕੈਲਾ ਹੀ ਵਾਹੁੰਦਾ ਬੀਜਦਾ ਸੀ। ਹਾਲ਼ਾ ਭੱਤਾ ਤਾਂ ਕੀ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਹਾਲ਼ਾ ਮੰਗਣ ਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਤੋੜ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਲ਼ੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਅੱਖਾਂ ਦਿਖਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀਆਂ। ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ ਪੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਾਇਆ ਅਤੇ ਕੈਲੇ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲਾ ਸਾਰਾ ਹਾਲ਼ਾ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਤੇਰਾ ਭਰਾ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਹਾਲੇ ਤੇ ਦੇਵੇਗਾ।
ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਕੈਲੇ ਦੇ ਅੱਖੜ ਸੁਭਾਓ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਕੇ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਵੇਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੀ ਹਾਲ਼ਾ ਦੇਵੇ ਪਰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਫੇਰੀ ਵੇਲੇ ਮੱਥੇ ਤਿਉੜੀਆਂ ਤਾਂ ਨਾ ਪਾਉਣਗੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਠੀਕ ਬੈਠ ਗਈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਾਸੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਹਾਲ਼ੇ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਕੋਠੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਹੀ ਰੱਖੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਪਿੰਡ ਆਵੇ ਤਾਂ ਕੋਠੀ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰੀ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। "ਰੱਬ ਨੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਾਜਰਾਂ, ਵਿੱਚੇ ਰੰਬਾ ਰੱਖ।" ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੀ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲ ਗਈ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ ਵਸੇਬਾ। ਦੋਵੇਂ ਜੀਆਂ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਮੰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਜੀਅ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਲੜਕੀਆਂ ਸਮੇਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਦੀ ਕੋਠੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ।
ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਮਿਹਨਤੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਦੋਵੇਂ ਲੜਕੀਆਂ ਪਲੱਸ ਟੂ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰ ਗਈਆਂ। ਕਰਮਜੀਤ ਆਈਲੈਟਸ ਦਾ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ, ਪਰ ਪ੍ਰਭਦੀਨ ਨੇ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਚਾਲੂ ਰੱਖੀ। ਕਰਮਜੀਤ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪਲ਼ਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅਕਸਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਖੜ੍ਹਨਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਾਲ਼ੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਸਗੋਂ ਘਰ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬਿੱਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਟੁੱਟ ਭੱਜ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।
ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਔਲਾਦ ਇੱਕ ਲੜਕਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਪਲੇ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਜਦੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਚਰਨੋ ਇੰਡੀਆ ਗਏ ਤਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲੜਕੇ ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਲੜਕੀ ਪਿੰਕੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ। ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪਹਿਲੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਲੈ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਪਿਆਰ ਬਣਿਆ ਰਹੇ। ਉਵੇਂ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਲੜਕਾ ਉਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਕੋਠੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖੇ।ਜੱਸੀ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਕਲੋਤਾ ਵਾਰਸ ਸੀ।
ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੜਕਾ ਅਤੇ ਲੜਕੀ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕੋ ਉਮਰ ਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਪਿੰਕੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਸੀ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਤਾਂ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਪਲ਼ੇ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬੋਲੀ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਫ਼ਰਕ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਉਮਰਾਂ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਲੱਭ ਹੀ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਦੀਨ ਨੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪਰੋਸਿਆ ਤਾਂ ਜੱਸੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਵਡਿਆਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ, "ਕਰਮਜੀਤ ਯੂਅਰ ਖਾਣਾ ਇਜ਼ ਅੋਸੰਮ"। ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਮਝ ਗਈ ਕਿ ਜੱਸੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਖਾਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਕਰਮਜੀਤ ਪਛਤਾਵੇ ਵਾਲਾ ਚਿਹਰਾ ਲੈ ਕੇ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਪਾਸ ਚਲੇ ਗਈ। ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਹੀ ਜੱਸੀ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਜਾਨਣ ਲਈ ਕਿ ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ  ੳਾਪਣੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਏ। "ਕਰਮਜੀਤ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਖਾਣਾ ਬਿਲਕੁੱਲ ਟੇਸਟੀ ਹੈ।" "ਪਹਿਲੋਂ ਅੋਸੰਮ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ?" ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਪੁੱਛ ਹੀ ਲ਼ਿਆ। "ਕਮਲੀਏ ਅੋਸੰਮ ਹੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।" ਜੱਸੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਘੁੰਡੀ ਖੋਲ੍ਹੀ।
ਹੱਸਦਿਆਂ ਖੇਡਦਿਆਂ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਲੰਘ ਗਏ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਲੈਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣਿਆਂ ਵਾਂਗ ਜਾਪਿਆ।ਆਪਣਿਆਂ ਵਾਲੀ ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਉੱਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਜੱਸੀ ਤਾਂ ਹੱਸਦਿਆਂ-ਹੱਸਦਿਆਂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਨੋ ਨਾ ਸੰਗਦਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਬੈਠਿਆਂ-ਬੈਠਿਆਂ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, "ਅੰਕਲ ਤੁਹਾਡੀ ਵੱਡੀ ਕੁਰੀ ਕਰਮਜੀਟ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹਿਰਨੀ ਵਰਗੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਬਾਈ ਗੌਡ ਪਰੀ ਲਗਈ ਏ।" ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਕਰਮਜੀਤ ਮੂੰਹ ਦੇ ਮੋਹਰੇ ਪੱਲਾ ਲੈ ਕੇ ਰਸੋਈ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਈ।ਕਰਮਜੀਤ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਅਜ਼ਾਦ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਪਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤਾਂ ਬਰਾਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਨੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ?
ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਦੇਖਦਿਆਂ-ਦੇਖਦਿਆਂ ਬੀਤ ਗਏ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਿਆ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਵਿੱਚ ਜੁੜ ਗਏ। ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਚੰਗੇ ਗਰੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਲੈਟਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਦੀਨ ਅੱਗੇ ਉੱਚੀ ਵਿੱਦਿਆ ਕਰਦੀ ਰਹੀ।ਇੱਕ ਦਿਨ ਜੱਸੀ ਨੇ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ, "ਕਰਮਜੀਤ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਥੈਂਕ ਯੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਤੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਖਾਣਾ ਹੀ ਅੋਸੰਮ ਨਹੀਂ, ਤੂੰ ਵੀ ਅੋਸੰਮ ਹੈਂ। ਨਿਰੀ ਬਿਊਟੀਫੁੱਲ।"
"ਮੈਨੂੰ ਇਵੇਂ ਕਹਿ ਕੇ ਕਿਉਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋ? ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਮਾਲਕ ਹੋ। ਸਾਡਾ ਤਾਂ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਰੱਜ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰੀਏ।" ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਜੱਸੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਕਦੇ ਕਦੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਹਾਲ ਚਾਲ ਪੁੱਛ ਲਿਆ ਕਰਦੇ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜੱਸੀ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, "ਕਰਮ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਾਂ ਕੇ ਤੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜੇ ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਲਈ ਸਪੋਂਸਰ ਕਰ ਦੇਣ।" ਜੱਸੀ ਇਹ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ। ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਹੈਧਰ ਪਹੁੰਚਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਲੱਗ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਗਰੀਬਾਂ ਕੋਲ ਇੰਨੀ ਹਿੰਮਤ ਕਿੱਥੋਂ?" "ਡੋਂਟ ਵਰੀ ਆਈ ਹੈਵ ਟੈਨ ਥਾਊਜੈਂਡ ਪੌਂਡ ਇੰਨ ਮਾਈ ਬੈਂਕ ਅਕਾਉਂਟ ਐਂਡ ਰੈਸਟ ਡੈਡ ਵਿਲ ਡੂ।"
ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਾਸ ਜੱਸੀ ਦੀ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਪਰਮੇਸਰੀ ਇਕਦਮ ਬੋਲ ਪਈ, "ਧੀਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੱਟਾਂ ਦਿਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਭਰੋਸਾ। ਹੈਧਰ ਮੰਗਾ ਕੇ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਪਤਾ ਨਹੀਂ.........? ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆ। ਤੇਰਾ ਭਾਪਾ ਤੇਰੇ ਬਾਰੇ ਆਪੇ ਕੁੱਝ ਸੋਚੂ। ਐਵੇਂ ਉਡਦਿਆਂ ਦੇ ਮਗਰ ਨੀਂ ਲੱਗੀਦਾ। ਉਹ ਜੱਟ, ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਅਤੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮੀ।" "ਪਰਮੇਸਰੀਏ ਐਵੇਂ ਕਮਲੀ ਨਾ ਬਣ। ਕੁੜੀ ਜੇਕਰ ਬਾਹਰ ਚਲੀ ਜੂ, ਤਾਂ ਕੀ ਹਰਜ਼ ਆ। ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਣ ਜੂ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਐਵੇਂ ਭੱਸੜ ਭੰਨਾਉਂਦੇ ਫਿਰਾਂਗੇ।" ਅਗਲਿਆਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਧੀ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਇਸ ਨਾਲ ਕੀ-ਕੀ......।" "ਪਰਮੇਸਰੀਏ ਹੁਣ ਉਹ ਜ਼ਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਨਾਲੇ ਵਲੈਤ ਦੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਅਤੇ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਦਿਲੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਿਰੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹਨ। ਨਾਲੇ ਜੱਸੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਕੋਈ ਬਲ ਫਰੇਬ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜੰਮਿਆ ਪਲਿਆ ਮੁੰਡਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਹੇ ਆਪਣੀ ਗਰਲ ਫਰੈਂਡ ਬਣਾ ਲਵੇ। ਐਵੇਂ ਖੰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈ ਦੀਆਂ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਮਿੰਨਤ ਕਰ ਲੈਣੀ ਆ ਪਈ ਜਿੰਨਾਂ ਖ਼ਰਚਾ ਮੇਰੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਹੈਧਰ ਮੰਗਵਾਉਣ ਤੇ ਲੱਗੂ, ਮੈਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋੜ ਦਊਂ। ਤੁਸੀ ਮੇਰੇ ਗਰੀਬ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਤਰਸ ਕਰੋ।" ਕਰਮਜੀਤ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸੁਣਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਹੰਝੂ ਰੋਕਿਆਂ ਵੀ ਨਾ ਰੁਕਦੇ।
ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਮਨਾ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਦੀ ਸਪੌਂਸਰਸ਼ਿੱਪ ਪੁਆ ਦਿੱਤੀ। ਆਪ ਪਹੁੰਚ ਕਰਕੇ ਨਾਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਸਭ ਕੁੱਝ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਦੱਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਚੁੰਮਿਆ ਅਤੇ ਨੀਵੀਂ ਹੋ ਕੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਕੀੜੀ ਦੀ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਸੁਣ ਲਈ ਹੈ। "ਜੱਸੀ ਤੁਸੀਂ ਧੰਨ ਹੋ। ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਤੇ ਇੰਨਾਂ ਉਪਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਲੇਖਾ ਕਦੋਂ ਦੇਊਂਗੀ। ਰੱਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਰੱਕੀਆਂ ਦੇਵੇ ਜਿਹੜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਵੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋ।" "ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਨਹੀਂ ਕਹੀਦਾ। ਤੂੰ ਇੱਥੇ ਆਏਂਗੀ, ਮਿਹਨਤ ਕਰੇਂਗੀ ਅਤੇ ਤੂੰ ਵੀ ਅਮੀਰ ਬਣ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਡੌਂਟ ਵਰੀ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਘਟੀਆ ਨਹੀਂ ਸਮਝੀਦਾ।"
ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਨੂੰ ਆਖ ਕੇ ਕਰਮਜੀਤ ਦੀ ਸਪੌਂਸਰਸ਼ਿੱਪ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੇਪਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ। "ਧੀਏ ਦੇਖੀਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕਿਤੇ ਧੋਖਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖੀਂ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਐਵੇਂ ਡਰ ਜਿਹਾ ਲੱਗੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।" ਪਰਮੇਸਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਹੌਲਾ ਕੀਤਾ। ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਗਿਆਂ ਧੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੇ ਗਲ ਲੱਗ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਪ੍ਰਭਦੀਨ ਦੇ ਵੀ ਹੰਝੂ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਰੁਕ ਰਹੇ ਸਨ।
ਕਰਮਜੀਤ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਏਅਰ ਪੋਰਟ ਤੇ ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਸੁਆਗਤ ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਪੋਰਟ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜੱਸੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਜਦੋਂ ਜੱਸੀ ਨੂੰ, ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਕੋਈ ਅਨੋਖਾ ਹੀ ਰਾਗ ਅਲਾਪ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਝਮਕਣ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੈਂਦੀਆਂ। ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਆਮ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਕਰਮਜੀਤ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਘਰ ਦੀ ਕੁੜੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਹ ਵੀ ਅਮੀਰ ਸਮਝ ਰਹੀ ਸੀ।ਪਰ ਘਟੀਆਪਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਫਿਰ ਵੀ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰੀ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਰਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਖ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਰੂਹ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਖਾ ਲਵੀਂ। ਐਵੇਂ ਸੰਗਣ ਸ਼ਰਮਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ।ਕਿਚਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੇ।
ਕਰਮਜੀਤ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਦੁਆ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਜੇਬ ਖ਼ਰਚਾ ਚਲਾ ਸਕੇ। ਉਵੇਂ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖ਼ਰਚੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਮੇ ਲੈ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਅਣਗੌਲ਼ਿਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਬਾਪ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਹਾਲ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਚੱਲ ਜਾਏਗਾ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਮੀਨ ਹਾਲ਼ੇ ਤੇ ਪਹਿਲੋਂ ਇਸ ਦਾ ਭਰਾ ਕੈਲਾ ਕਿਹੜਾ ਕੋਈ ਹਾਲ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲੇ ਤਾਂ ਹਾਲ਼ਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਮਾਨਸਿਕ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਦਾ ਭਰਾ ਹਾਲਾ ਮੰਗਣ ਤੇ ਸੌ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਕੋਠੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਚੋਰੀ ਚਕਾਰੀ ਦਾ ਡਰ। ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਸਮਝਦਾ ਸੀ, ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚਰਨੋ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਕਰਮਜੀਤ ਉਸ ਨੂੰ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੱਥ ਵੰਡਾਉਂਦੀ ਸੀ।
"ਕਾਕਾ ਤੈਨੂੰ ਵੀਹ ਵਾਰ ਆਖਿਆ ਪਈ ਤੂੰ ਗੱਡੀ ਹੌਲੀ ਚਲਾਇਆ ਕਰ।ਕਾਰ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਅੱਜ ਬਾਂਹ ਤੁੜਵਾ ਕੇ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਚੰਦ ਚੜ੍ਹਾ ਲਿਆ।" ਕਰਮਜੀਤ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸੁਣ ਕੇ ਦੌੜੀ ਹੋਈ ਜੱਸੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆਈ। "ਮਾਤਾ ਜੀ ਕੀ ਹੋਇਆ?" "ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ਤੇ ਸੱਟ ਲੁਆ ਲਈ।" "ਲਿਆ ਮਾਤਾ ਜੀ, ਮੈਂ ਮਲ਼ ਕੇ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜਦੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਲੂਣ ਪਾ ਕੇ ਲਿਆਓ।" ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਜੱਸੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਚਰਨੋ ਨੂੰ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚੋਂ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪ ਜੱਸੀ ਦੀ ਬਾਂਹ ਤੇ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਕੂਹਣੀ ਤੇ ਤੇਲ ਮਲਕੇ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਬਾਂਹ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਜੱਸੀ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਦਾ ਕੋਮਲ ਹੱਥ ਆਇਆ ਤਾਂ ਜੱਸੀ ਦੀ ਹੂਕ ਜਿਹੀ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਸੌਰੀ ਜੱਸੀ ਕੀ ਮੈਥੋਂ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਮਾਲਸ਼ ਹੋ ਗਈ?" ਨਹੀਂ ਕਰਮਜੀਤ ਤੇਰੇ ਦੂਸਰੇ ਹੱਥ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੱਟ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕੂਹਣੀ ਦੀ ਸੱਟ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਹਿਣ ਕਰ ਲਵਾਂਗਾ ਪਰ ਤੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਕੋਮਲਤਾ ਦੀ ਸੱਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਹਾਰਾਂਗਾ?" ਜਦੇ ਨੂੰ ਜੱਸੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਏ। ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਟਕੋਰ ਕੀਤੀ। ਜੱਸੀ ਹੁਣ ਸੱਟ ਦੀ ਪੀੜ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਅਨੋਖੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਕੂਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਦਿਨ ਬੀਤਦੇ ਗਏ। ਜੱਸੀ ਅਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਮਜਬੂਤ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਜੱਸੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਕਰਮਜੀਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵਾਂਗ ਪੂਰਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ। ਜੱਸੀ ਕਰਮਜੀਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਜੱਸੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ ਤਾਂ ਕੰਮ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਰਮਜੀਤ ਵੀ ਘਰੋਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। "ਕਰਮਜੀਤ ਅੱਜ ਕੰਮ ਤੇ ਨਹੀਂ ਗਈ?" "ਨਹੀਂ ਜੱਸੀ ਅੱਜ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਹੈ। ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕੰਮ ਬਾਰੇ?" "ਅੱਜ ਘਰ ਭਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਲੱਗਦੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਹੋਈ ਹੋਣ ਕਰਕੇ।" "ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਘਰ ਖ਼ਾਲੀ ਖ਼ਾਲੀ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੰਮੀ ਡੈਡੀ ਘਰ ਨਹੀਂ।" "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਤੇਰੀ ਵੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਘਾਟ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਤੇਰੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅੱਖਾਂ, ਤੇਰੀ ਮਿੰਨੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਾਨ ਅਤੇ ਅਨੋਖਾ ਜਿਹਾ ਨਖ਼ਰਾ, ਬਾਈ ਗੌਡ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਕਿੱਲ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ।" ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਰੋਕਦਿਆਂ ਰੋਕਦਿਆਂ ਫਿਰ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਦੋਵੇਂ ਪਿਆਰ ਭੁੱਖੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਗਲਵੱਕੜੀ ਵਿੱਚ ਰਹੀਆਂ।ਇਸ ਤਰਾਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਦੋ ਪਿਆਰ ਭੁੱਖੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਮੁੱਦਤਾਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੀਆਂ ਹੋਣ।ਕਰਮਜੀਤ ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਆਖ ਦੇਣਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਹੱਥ ਮੰਗ ਲੈਣਾ ਹੈ।" "ਜੱਸੀ, ਚੁਬਾਰੇ ਦੀ ਇੱਟ ਕਦੇ ਮੋਰੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਨਾਲੇ ਤੂੰ ਜੱਟਾਂ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਅਮੀਰ ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਮੈਂ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਲੜਕੀ।ਸਾਡਾ ਮੇਲ਼ ਕਿੱਥੋਂ?ਤੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਮਨ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਦੇ।" "ਕਰਮਜੀਤ ਇਹ ਈਸ਼ੂ ਮੇਰੇ ਤੇ ਛੱਡ ਦੇ। ਮੈਂ ਆਪੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੂੰ।"
ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਇਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੱਸਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਲਾ ਲਿਆ, " ਮਾਤਾ ਜੀ ਮੈਂ ਜੱਸੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲੱਗੀ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਹੀ ਜੱਸੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਵਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ।ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਵਗੈਰ ਬੱਚਦੀ ਨਹੀਂ।" "ਧੀਏ ਫਿਰ ਕੀਤੀ ਉਹੀ ਕਮਲੀਆਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ। ਕੱਲ ਤੂੰ ਵਲੈਤ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਮੁੰਡਾ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ।ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਦਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕਾਲਾ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਜਤ ਗੁਆ ਕੇ ਕੱਲ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਮੂਹਰੇ ਹੱਥ ਦੇ ਕੇ ਰੋਣਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਲੈ, ਕੱਲ ਨੂੰ ਪਛਤਾਉਣ ਨਾਲੋਂ।" "ਮਾਤਾ ਜੀ ਜਮਾਨਾ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੱਸੀ ਦਿਲ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਲੜਕਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਉਤੇ ਰੱਬ ਜਿੰਨਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹਾਂ।ਵਹਿਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪੈ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲੈ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ।" ਜਦੇ ਨੂੰ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਭਾਪਾ ਜੀ ਨੇ ਪਰਮੇਸਰੀ ਪਾਸੋਂ ਫ਼ੋਨ ਫੜ ਕੇ ਧੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਪੁੱਛੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।" ਧੀਏ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾਂ ਲੱਖ ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ਼ ਨੇ ਜੱਸੀ ਵਰਗਾ ਫ਼ਰਾਖ਼ਦਿੱਲ ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਖੁੱਲੇ ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਮਾਪੇ ਸਾਡੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਸ  ਖੁਸ਼ੀ  ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੇ, ਪਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਬਖਸ਼ਣ।" ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜਿੰਮੀਦਾਰ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਇਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਿਆ ਦਿਲ ਦੀ ਰੱਜ ਕੇ ਸਿਫ਼ਤ ਕੀਤੀ।
ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਜੱਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਕਰਮਜੀਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਤੋਰੀ। "ਡੈਡ ਆਈ ਲਾਈਕ ਕਰਮਜੀਤ, ਆਈ ਲਵ ਕਰਮਜੀਤ ਐਂਡ ਆਈ ਲਵ ਟੂ ਮੈਰੀ ਹਰ।" ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਤੇ ਅਜੇ ਸੋਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦੇ ਨੂੰ ਜੱਸੀ ਦੀ ਮੰਮੀ ਚਰਨੋ ਇਕਦਮ ਬੋਲ ਉੱਠੀ, "ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਕਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਜੱਟ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਇਹ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ। ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਹੋਸ਼ ਸੰਭਾਲ।" "ਮੰਮੀ ਕੰਮੀ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?" ਕਾਕਾ ਜਿਹੜੇ ਇਨਸਾਨ ਜੱਟਾਂ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।" "ਤਦ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕੰਮੀ ਹੋਏ। ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।" "ਨਹੀਂ ਕਾਕਾ ਜੀ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਾਮੇ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਘਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੰਮੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।" ਜੇ ਇਹ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਮੰਮੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਜ਼ਰੂਰ ਮੈਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਊਂਗਾ।ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਕਰਮਜੀਤ ਲਈ ਡੁੱਲ ਡੁੱਲ ਪੈਂਦਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਇਰਾਦੇ ਦੀ ਦਰਿੜਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਤਾ ਚਰਨੋਂ ਮੋਮ ਵਾਂਗ ਢੱਲ ਗਈ। "ਅੱਛਾ ਪੁੱਤਰਾ, ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਇਸ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਐਵੇਂ ਜਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਪੜਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ।ਜੱਸੀ ਦੇ ਭਾਪਾ ਤੇਰਾ ਕੀ ਖਿਆਲ ਹੈ, ਜੱਸੀ ਦਾ ਕਰਮਜੀਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਵਾਰੇ? "ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀਏ ਮੀਆਂ ਬੀਵੀ ਰਾਜ਼ੀ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰੇਗਾ ਕਾਜ਼ੀ। ਲਿਆ ਜੱਸੀ, ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਲਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇਈਏ।"

ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਬੈਡਫ਼ੋਰਡ  

ਕਿਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਨਾ ਕਰ ਬੈਠਿਓ! - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

75 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ। ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਅਜਾਰੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਸਿਰਿਓਂ ਨਿਕਾਰ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜਿਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਨਿਗੁਣੀ ਜਾਂ ਪਰਾਈ ਪਾਰਟੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉਸ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਜਿੱਤ ਦੁਆ ਕੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗੋਰਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਿਸ ਦੀਆਂ ਪਾਣੀਹਾਰ ਹਨ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਐਗਜ਼ਿਟ ਪੋਲ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਹਾਮੀ ਭਰੀ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਰਹੇ। ਹਰ ਇੱਕ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਐਤਕੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਐਵੇਂ ਖਿਚੜੀ ਜਹੀ ਹੀ ਬਣੇਗੀ। ਕੁਝ ਲੋਕੀਂ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਮਸਾਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਜੋਗੀ ਬਹਮੱਤ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਸਤ ਟਿਕਟਾਂ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਝੱਟ ਛੜੱਪਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਲਣਗੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਬੀਜੇਪੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਪਿਛਲੀਆਂ ਗੋਆ ਸੂਬੇ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਾਂਗ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਠਿੱਬੀ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾ ਲੈਣਗੇ।
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਸਿਫ਼ਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਬਾਂਹ ਪਕੜਦੇ ਹਨ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਛੱਡਦੇ ਨਹੀਂ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਧੋਖਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ  ਪੰਜਾਬੀ ਥੋੜ ਚਿਰੀ ਧੋਖਾ ਤਾਂ ਖਾ ਲੈਣਗੇ ਪਰ ਮੌਕਾ ਪੈਣ ਤੇ ਗਲੋਂ ਫੜ ਕੇ ਥੱਲੇ ਵੀ ਸੁੱਟਣਾ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ 2012 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਗਲੀਆਂ ਦੋ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸੁਚੱਜੇ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਪਿਊਪਲ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਕੈਨੇਡਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਭਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ। ਪੀ.ਪੀ.ਪੀ. ਨੂੰ ਜਿਤਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਪਾਰਟੀ ਜਿੱਤ ਨਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਜੀ ਸੁਆਰਥੀ ਨਿਕਲੇ। ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚੇ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਜਾ ਰਲੇ। 2017 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਰਲ ਗਏ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਵਾਰ ਚੋਣ ਵਿਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਗਰੰਟੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਬਦਲਾਵ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਪਰੋਂ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਵਾਦ, ਭਰਿਸ਼ਟ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਬੇਅਦਬੀਆਂ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਸ਼ੇਪੱਤੀ ਦੀ ਮਾਰ ਅਤੇ ਕਿਰਸਾਨਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾ ਕੇ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰਨ ਵਰਗੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਸਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਫੁੱਟ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਢਾਹ ਲਾ  ਗਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਰਾਸ ਆਇਆ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਕੁੱਝ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਫ਼ਤ ਬਿਜਲੀ, ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ , ਚੰਗੀ ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਨੱਥ ਪਾਉਣੀ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਉਸਾਰੂ ਕੰਮ ਸਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੇ ਲਾਗੇ ਲਿਆ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਸੁਨਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੱਲ ਲੱਭਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।
ਹੁਣ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੂਬੇ ਦੀਆਂ 117 ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 92 ਹਲਕਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕੱਲੀ ਜਿੱਤ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸਗੋਂ ਬਾਦਲ ਵਰਗੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਾਲੀ ਅਜਾਰੇਦਾਰੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਬਾਦਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਥੰਮ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸ: ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ, ਡਾਕਟਰ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ, ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਝੇ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਸਰਕਾਰ ਮਜੀਠਿਆ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਾਰ ਦਾ ਅਜੇ ਵੀ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਰਵਾਇਤੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਜੇਤੂ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਜਾਂ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੇ ਨਿਗਾਹ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 92 ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 90% ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੋਂ ਕੋਰੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵੋਟਰਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਫੇਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਫ਼ਤਵਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਆਗੂਆਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛਾ ਛਡਵਾਇਆ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮੌਕੇ ਦੇ ਕੇ ਦੇਖ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪਿਛਲੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀਆਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਹੁਣ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਨਗੇ?
ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਾਲਿਓ! ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਮੌਕਾ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜਵਾਦ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰਵਾਦ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭੁੱਲ ਜਾਇਓ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੋਰ ਮੌਕਾ ਦੇਣਗੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਵੋਟਰ ਹੁਣ ਸਿਆਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਕੀ ਮੁਲਕ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਣਗੇ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਫਰਾਖ਼ਦਿਲੀ ਦਾ ਨਜ਼ਾਇਜ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਭੁੱਲ ਨਾ ਕਰ ਬੈਠਿਓ। ਪੰਜਾਬ ਅਗਰ ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਜਾਰੇਦਾਰੀ ਤੋੜ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕੁਰਸੀ ਦੇ ਪਾਵੇ ਵੀ ਇੰਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਟਿਕਣਗੇ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਜੇਕਰ ਆਪਣੀ ਤਕਦੀਰ ਤੁਹਾਡੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਹੈ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਨੀਤ ਅਤੇ ਨੀਅਤ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਲਵੋ।
ਪੰਜਾਬੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਕੀ ਮੰਗਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੂਲਿਆ ਵੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਤਾਂ ਤਾਣਾ ਹੀ ਉਲਝਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਖਜਾਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਖਾਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ 3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਕਰਜੇ ਥੱਲੇ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜੁਆਨੀ ਬੇਰੁਜਗਾਰੀ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੱਢੀ ਅਤੇ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਸੱਪ ਫ਼ੰਨ ਖਿਲਾਰੀ ਖੜਾ ਹੈ। ਬੇਰੁਜਗਾਰ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾਹੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੀ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪਰਦੂਸ਼ਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁੱਕਣ ਕੰਢੇ ਹੈ। ਫਸਲਾਂ, ਸਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲ਼ਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ। ਗੱਲ ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਹੋਣੇ ਬਾਕੀ ਹਨ। ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਗੰਦ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਪੰਜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਦੱਸੇ ਕੁੱਝ ਸੁਝਾਵਾਂ ਤੇ ਅਮਲ ਕਰੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਸਮੱਸਿਆ ਜਿਹੜੀ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀ ਹ,ੈ ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਵੱਢੀਖ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨੀ ਵਰਗੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕੀਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਹਿਸੀਲਾਂ, ਥਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾਂ ਪੈਸਾ ਦਿੱਤਿਆਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦਾ। ਵੱਢੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਛੋਟੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵੱਢੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਬਣੇ ਅਫ਼ਸਰ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਲਾਏ ਪੈਸੇ ਪਹਿਲੋਂ ਪੂਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਸੋਚਦੇ ਹਨ।ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਖਾਲੀ ਹੋਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਤਾਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਖਾਲੀ ਵੀ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀਆਂ ਮੋਰੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਿੰਨਾਂ ਪੈਸਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਉੰਨਾਂ ਹੀ ਭਾਂਡੇ ਦਾ ਥੱਲਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਰਿਸ਼ਟ ਵਿਧਾਇਕਾਂ, ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਖੱਡਾਂ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਾਫ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਭਗਵੰਤ ਜੀ! ਤੁਹਾਡੀ ਪਹਿਲ ਇਸ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਨੱਥ ਪਾਉਣੀ ਹੋਏਗੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਘਰ ਭਰੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਹੋਏਗਾ।ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀ ਫਸਲ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਟੰਗਣ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਤੇ ਅਮਲ ਕਰੋ। ਕੰਮ ਹੈ ਤਾਂ ਔਖਾ ਪਰ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਿਆਸੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਦਿਨ-ਪ੍ਰਤੀ-ਦਿਨ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੂਰ ਕਰਨੀ ਤੁਹਾਡੀ ਪਹਿਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਹਰ ਇੱਕ ਕੰਮ ਸਮਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਿਓ।
ਦੂਸਰਾ ਸੁਧਾਰ ਤੁਹਾਡੀ ਪੁਲੀਸ ਮਹਿਕਮੇ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੇ ਰਾਖੇ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਏਗਾ। ਲੋਕ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਖੇ ਸਮਝਣ ਨਾ ਕਿ ਖੌਫ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ।ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਕੁਰੱਪਟ ਅਤੇ ਬੁੱਚੜਾਂ ਵਾਲਾ ਅੱਕਸ ਸੁਧਾਰਨਾ ਹੋਏਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਤੇ ਨੱਥ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਲੈਣਾ ਹੈ। ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀਆਂ ਦੇਵੋ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪੁਲੀਸ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਈਮਾਨੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕੋ। ਅਗਰ ਖੇਤ ਦੀ ਵਾੜ ਹੀ ਖੇਤ ਨੂੰ ਖਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤ ਮਾਲਕ ਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ? ਭਗਵੰਤ ਜੀ! ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ। ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਸੁਨਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਹੱਲ ਲੱਭਣ। ਦਿੱਲੀ ਸੂਬੇ ਵਾਂਗ ਹਰ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਡਿਊਟੀ ਅਫ਼ਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸੁਨਣ ਲਈ ਫ਼ੋਨ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੀ ਹੋਣ। ਅਗਰ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਆ ਕੇ ਉਸ ਲੋੜਵੰਦ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਕੱਢ ਕੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇ। ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਮੋਟੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਬੈਠੇ ਕਿਸੇ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾ ਸੁਨਣਾ ਪਵੇ ਕਿ ਅੱਜ ਤਾਂ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਫੇਰ ਆਇਓ। ਜਾਂ ਫਿਰ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਆਮਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹੇ। ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਟੈਕਸਾਂ ਦੀ ਚੋਰੀ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਤੁਹਾਡੀ ਕਾਰ ਜਾਂ ਵਾਹਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਮੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਲੀਸ ਜਾਂ ਟ੍ਰੈਫ਼ਿਕ ਵਾਲੇ ਦੀ ਜੇਬ ਗਰਮ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਚਲਾਨ ਕਟਾਉਣਾ ਬਹਿਤਰ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਜਾਣ।
ਇਹਨਾਂ ਫੌਰੀ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਵੀਹ ਤੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਨਹੀਂ ਪਈ ਸੀ ਉਦੋਂ ਆਮ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲੋਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਆਈ. ਏ. ਐੱਸ., ਆਈ. ਪੀ. ਐੱਸ. ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਵਿੱਚ ਸਲੈਕ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਫ਼ੀਸਾਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਫ਼ਸਰ ਸਿਲੈਕਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮੁਲਕ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪਲੱਸ ਟੂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਈਲੈਟਸ ਕਰਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਦੀ ਪਹਿਲ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜੁਆਨੀ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਘੁੱਗ ਵੱਸਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਠੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰੇ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਕਰਕੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣ। ਯੋਗ ਅਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਜੋਗੀ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲੇ। ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਲਾਵਟ ਬੰਦ ਕੀਤੀ ਜਾਏ। ਸਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਾਲਾ ਹੀ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਨਾਂ ਕਿ ਗ਼ੈਰ ਵਿਦਿਅਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾਣ।ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਬਾਨ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਥਾਂ ਮਿਲੇ।
ਸਿਹਰ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਨਿੱਜੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਧੜਾ ਧੜ ਖੁੱਲ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਪੱਖੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਰਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਿਸ ਪਾਸ ਮਸਾਂ ਦੋ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਗਰਮ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਲਾ ਕੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾਵੇ? ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਮੰਤਰੀਆਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਹੇਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਵਾਈ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਤੱਕ ਹਿੱਸੇ ਪਤੀ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਭਗਵੰਤ ਜੀ! ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉ। ਗ਼ਰੀਬ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਲਾਜ਼ ਮੁਫ਼ਤ ਮਿਲੇ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਸਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਟਕਦੇ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਨੇ ਹੋਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ, ਬਰਗਾੜੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਦੋ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਦਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਘਾਣ, ਕਿਰਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਇਆਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਭਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਤਰਤੀਬ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਕਸ ਚੋਰੀ ਨੁੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਇਸਤੇਮਾਲ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਸਲੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਸਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਲਈ ਐਮ ਐਸ ਪੀ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਕਦਾ ਜਾਂਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨ-ਪ੍ਰਤੀ-ਦਿਨ ਹੁੰਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ। ਬੇਰੁਜਗਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਚਾਲੂ ਕਰਨੇ, ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬਾਹਰਲੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲੱਤ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਖੇਡਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਰੀਜ ਸਮਝ ਕੇ ਉਨਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ।ਖੇਡਾਂ ਵਾਸਤੇ ਯੋਗ ਸਟੇਡੀਅਮਾਂ ਅਤੇ ਕੋਚਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ। ਪੰਜਾਂ ਛੇਆਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਦਿਅਕ ਕੋਚਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗ ਵਿਸ਼ੇ ਚੁਣ ਸਕਣ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਬਨਣ ਅਤੇ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਸਲੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਉਲਝੀ ਹੋਈ ਤਾਣੀ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਚੰਗੀ ਨੀਅਤ ਅਤੇ ਯੋਗ ਨੀਤੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅੜਚਣ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਯੂਨੀਅਨ ਟੈਰੇਟਰੀ (ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਸੂਬਾ) ਹੈ। ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਸੂਬਾ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਹਾਜ਼ਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਾਂਗ ਕਿਸੇ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ ਜਾਂ ਰਾਜਪਾਲ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਬਹੁ-ਮੱਤ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਓ, ਪੁਰਾਣਿਆਂ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁੜ ਫੇਰ ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰੋ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਮੋਹਰਲੇ ਪੰਜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਆਸ ਕਰਨਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਅਵੇਸਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਚੋਣਾਂ ਵੇਲੇ ਗਰੰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਇਦੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਹੋਏਗਾ। ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਪਾਸ ਸਿਆਸੀ ਤਜ਼ਰਬਾ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਯੋਗ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਪੱਖੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਸਾਂ ਮਿਲੀ ਸਿਆਸੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਨਜਾਇਜ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਿਠ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸੇਵਕ ਹਨ, ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾ ਮਸਲਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਸਜਾਵਾਂ ਭੁੱਕਤ ਚੁੱਕੇ ਸਿੰਘਾ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰਾਉਣਾ ਆਦਿ ਕਈ ਮਸਲੇ ਲਟਕਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਜੀ ਲਈ ਇਹ ਮਸਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪੇਚੀਦਾ ਹਨ। ਪਰ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਵਿਚੋਲਾ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਇਹ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਗਵੰਤ ਜੀ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਨਾਲ ਵੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਹੋਏਗੀ।  ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਿਕਾਸ ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤੀ ਮਾਇਕ ਸਹਾਇਤਾਂ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਆਉਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣ ਜਾਇਓ। ਪਰ ਇੱਕ ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਨੇਤਾ ਦੋਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੱਪ ਵੀ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਟੀ ਵੀ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਅਤੇ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਜੀ! ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਜਤਾਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੀ ਵਾਰੀ ਹੈ, ਉਸ ਭਰੋਸੇ ਤੇ ਪੂਰਾ ਉਤਰਨ ਦੀ। ਅਗਰ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਖਸ਼ਣਗੇ ਨਹੀਂ।ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਲੱਖਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣਾ ਸੂਬਾ ਫਿਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਘੁੱਗ ਵਸਦਾ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।ਮੇਰੀਆ ਸ਼ੁੱਭ ਇਛਾਵਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹਨ।
ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਬੈਡਫ਼ੋਰਡ

ਬਚਾ ਲਓ ਪੰਜਾਬੀਓ, ਜੇ ਤੁਹਾਥੋਂ ਬਚਾ ਹੁੰਦਾ ਪੰਜਾਬ! - ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

   8 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੰਜ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਇਸ ਚੋਣ ਦੀਆਂ ਕਿਆਸਰਾਈਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਯੂ. ਪੀ., ਗੋਆ, ਮਨੀਪੁਰ ਅਤੇ ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ 14 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ 10 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਆ ਜਾਣਗੇ। 21 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਚੋਣ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਲਈਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ 28 ਜਨਵਰੀ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। 29 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਵਾਪਸ ਲਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਤੇ 31 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਕੈਂਡੀਡੇਟਾਂ ਦੀ ਨਾਮਜ਼ਦੀ ਤੇ ਮੋਹਰ ਲੱਗ ਜਾਏਗੀ।
    ਇੱਥੇ ਇਹ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਹੱਟ ਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੈਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ। 2017 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਤਿਕੋਣਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ, ਅਕਾਲੀਦਲ/ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ 10 ਪਾਰਟੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਧਿਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਤਿਕੋਣਾ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੰਜ ਕੋਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਭਾਜਪਾ, ਢੀਂਡਸਾ ਅਤੇ ਕੈਪਟਨ ਨਾਲ ਗੰਢ ਤੁੱਪ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਧਿਰ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਸਪਾ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ, ਕਾਂਗਰਸ ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ, ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਚੌਥੀ ਧਿਰ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਪੰਜਵੀਂ ਧਿਰ। ਬਾਕੀ ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਕੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਕਰੋੜ ਵੋਟਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਵੋਟ ਨਾ ਪਾਉਣ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
    ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਓ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੀਆਂ ਦੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਓ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਵੋਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੂਝ ਦੀ, ਕੁੱਝ ਲਾਲਚੀ ਬਿਰਤੀ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਅਕਾਲੀਆਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਹਾਰ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਬਦਲਾਓ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੇ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਸਭ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਲੁਭਾਉਣੇ ਵਾਅਦੇ ਕਰਕੇ ਸੱਤਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤਾਂ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਅੱਜ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਲੀਡਰ ਸੱਤਾ ਲਈ ਲਾਲ਼ਾਂ ਸੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਭਾਜਪਾ ਤੋਂ ਟੁੱਟੇ ਅਕਾਲੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਖਾ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਸਪਾ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਦਾ ਪੱਤਾ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਸਪਾ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕਰਕੇ ਬਾਦਲ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਸਪਾ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਵੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਬਸਪਾ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਨੀਅਤ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਬਸਪਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੀਟਾਂ ਤੇ ਲੜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਲਈ ਅਜਿੱਤ ਹਨ।
    ਅਗਰ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਰਟੀ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਧਿਰ ਵਜੋਂ ਵਿਚਰੀ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੋਈ ਸਾਰਥਿਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਕੈਪਟਨ ਆਪਣੇ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਂਗਲੀ ਉੱਤੇ ਨਚਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਚੱਲਣ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਮਸਲਾ, ਕਿਰਸਾਨਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮੁਆਫ਼ੀ, ਘਰ ਘਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜਨ ਦੀ ਗੱਲ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੋਬਾਇਲ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋੜਨ ਵਰਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਅਦੇ ਆਦਿ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਅੱਠ ਦੱਸ ਵਿਧਾਇਕ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਖਿਸਕਦੇ ਗਏ। ਉਹ ਵਿਧਾਇਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਤੇ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉੱਘੇ ਚਿਹਰੇ ਸਨ। ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਸ੍ਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਆਪਣੇ ਕੇਂਦਰ ਸਾਸ਼ਿਤ ਸੂਬੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਵਰਗੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਕੋਈ ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਮਾਰਕੇ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ।
    ਹੁਣ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਪਾਰਟੀ ਦੀ, ਜਿਹੜੀ ਕਿਸਾਨ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਾਢੇ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਪਜੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵੀਂ ਨਕੋਰ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਮੋਢੀ ਆਗੂ ਸਰਦਾਰ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ ਜੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ 32 ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 22 ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਸਰਦਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਗਰਾਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਰਾਜੇਵਾਲ ਨੂੰ ਹਮਾਇਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ। ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਦਾਰ ਕਾਦੀਆਂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਹਮਾਇਤ ਵਾਪਸ ਕਰ ਲਈ। ਚੋਣ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਆਸਰਾਈਆਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਰਾਜੇਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਗੰਢ ਤੁੱਪ ਕਰ ਲੈਣਗੇ। ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਚਾਹਵਾਨ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਰਾਜੇਵਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਨ ਤਾਂ ਯਕੀਨਨ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰੀਂ ਰਾਜੇਵਾਲ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਮਾਂ ਪੈਂਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਰਾਜੇਵਾਲ ਦੀ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ 32 ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੁੱਛ ਪ੍ਰਤੀਤ ਘੱਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਕਿ ਸਰਦਾਰ ਰਾਜੇਵਾਲ ਵਲੋਂ 60 ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸਮਝੋਤਾ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ।ਰਾਜੇਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਹ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਕਿ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਕੁਰੱਪਟ ਕੈਂਡੀਡੇਟਾਂ ਨੂੰ ਸੀਟਾਂ ਵੰਡੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸੋਈ ਹੁਣ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਸ: ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚੜੂਨੀ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ 117 ਸੀਟਾਂ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਪਾਲ ਲਵੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਫਲ ਹੋਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
    ਸਰਦਾਰ ਰਾਜੇਵਾਲ ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਪਾਰਟੀ (ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ), ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਰਾਜੇਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 116 ਹੋਰ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇਗੀ। ਦੂਸਰਾ ਮਸਲਾ ਚੋਣ ੱਿਵਚ ਖ਼ਰਚੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫ਼ੰਡ ਦਾ ਹੋਏਗਾ। ਅਗਰ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵਾਂਗ ਜੇ ਉਸਨੇ ਟਿਕਟਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਵਰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਗਰ ਮਨੀ ਮੱਸਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੋਕ ਮੱਸਲ ਸਹਾਰੇ ਹੀ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦਾ ਤਹੱਈਆ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਹੀ ਰਾਖਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਜੇ ਏਨੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਵਿਧਾਇਕ ਚੁਣ ਸਕਣ।
    ਕੁਝ ਪਾਠਕ ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਰੀ ਇਸ ਰਾਇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋਣ ਪਰ ਮੇਰੀ ਨਿੱਜੀ ਰਾਏ ਹੈ ਕਿ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ ਨੂੰ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਅਲਾਂਇਸ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਵੋਟਾਂ ਅਕਾਲੀਆਂ, ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਜ਼ਰੂਰ ਤਰਕ ਦੇਣਗੇ ਕਿ ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਨੀਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਮਸਲੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੱਖੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋਚਣਾ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੀਆਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਵਿਕਾਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਣਾ ਰਾਜਾ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਧਿਰ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦੇ ਕੇ ਦੇਖ ਲਵੋ, ਅਗਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਸ਼ਾਇਦ ਗੱਡੀ ਲੀਹੇ ਪੈ ਜਾਵੇ।
    ਰਵਾਇਤੀ ਤਿੰਨੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਕਾਲੀ, ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੋਟਰਾਂ ਨੇ ਬਥੇਰੀ ਵਾਰ ਪਰਖ ਕੇ ਦੇਖ ਲਿਆ। ਜੁੰਮਲੇਵਾਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ੋਕੇ ਲਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਲਾਰੇ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਦੇ ਲਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੋਂ ਆਏਗਾ, ਕੋਈ ਚੱਜ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੱਸਦਾ। ਅੱਜ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਲੌਲੀ ਪੌਪ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਲੱਛੇਦਾਰ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਤੋਂ ਇਵੇਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਨਸਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਬਦਲੇਗਾ। ਪਰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਤਾ ਧਿਰ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਕੈਪਟਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕੈਪਟਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਖ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੁਰੱਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨਿਕ ਕੁਰੱਪਸ਼ਨ ਅਸਮਾਨੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤ ਰੇਤਾ/ਬਜਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਥੱਲੇ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਭੋਗ ਰਹੇ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਵਿਧਾਇਕ ਰੇਤ ਖੱਡਾਂ ਤੇ ਮਾਲਕੀ ਜਮਾਈ ਬੈਠੇ ਹਨ।ਵਿਧਾਇਕ, ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰ ਟੈਕਸ ਦਾ ਪੈਸਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ  ਜਾਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ । ਅਗਰ ਪੈਸਾ ਵਿਚਾਲੇ ਵੰਡ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਟੈਕਸ ਵਾਲਾ ਭਾਂਡਾ ਤਾਂ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹੇਗਾ ਹੀ। ਇਹੀ ਹਾਲ ਕੇਬਲ ਮੀਡੀਆ  ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਮਹਿਕਮਿਆਂ ਦਾ ਹੈ। ਇਨਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਅਜਾਰੇਦਾਰੀ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਪਾਸ  ਹੈ। ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਸੰਭਾਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮਾਲੀਆ ਸਿਰਫ਼ 5/6 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਟਰੋਲ ਥੱਲੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸੂਬੇ ਦਾ ਮਾਲੀਆ 10 ਗੁਣਾਂ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਕੀ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ? ਆਰਥਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾਂ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਪਰੋਕਤ ਕੁਝ ਕੁ ਹੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ  ਇੱਕ ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਰੈਵੀਨੀਊ ਜਮਾ੍ਹਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
    ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਰੋਤ ਜਿਵੇਂ ਰੇਤ ਖੱਡਾਂ, ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ, ਸਹਿਤ ਵਿਭਾਗ, ਸ਼ਰਾਬ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਕੇਬਲ ਵਿਭਾਗ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਥੱਲੇ ਲਵੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਿਆ  ਕਰਜ਼ਾ ਉਤਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।ਪੰਜਾਬ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ਾ ਉਤਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਚੁੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਲੀਡਰ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿੱਤਰ ਦੋਸਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਨਵੀ ਧਿਰ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਆਏ ਜਿਹੜੀ ਇਸ ਗੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਲਵਰੇਜ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗੇਦਾਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਸ਼ਾਇਦ ਸੂਬੇ ਦਾ ਭਲਾ ਸੋਚਣ।
    ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੋਟਰੋ! ਜਾਗੋ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭਲਾਈ ਸੋਚੋ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹੈ। ਚੋਣ ਦਾ ਬਿਗਲ ਵੱਜ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਲਾਲਚ, ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤ, ਨਿੱਜੀ ਖ਼ਹਿ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਨਿਰਸੁਆਰਥ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਛੱਡੋ। ਆਟਾ, ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਲਾਲਚੀ ਕੁਲਫ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਕਿਨਾਰ ਕਰੋ।ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਤਾਂ, ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ  ਤੁਹਡੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਧਰੁਵੀਕਰਣ ਕਰਨਗੀਆਂ।ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਿਕ ਮਸਲੇ ਜਿਵੇਂ ਗਲ਼ੀਆਂ ਨਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਕਰਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਪਰ ਕੌਮੀ ਮਸਲੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿੱਦਿਆ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਜੀਕਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰੋ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਨਰਸਾਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਜਨ ਸਧਾਰਨ ਪਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਮੰਨ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਛਿੱਲ ਲਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਖ ਲਵੋ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲ ਆਧਿਆਪਕ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਟੈਂਕੀਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਨ। ਅੱਜ ਹਰ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਖਾਲੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਖਿਆਲੀ ਮੁਫਤ ਦੇ ਪੈਸੇ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ, ਖਜ਼ਾਨਾ ਭਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਰਥਿਕ ਰੋਡ ਮੈਪ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਰਿਹਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਦੇ ਆਈ ਏ ਐਸ, ਆਈ ਪੀ ਐਸ ਅਤੇ ਅਈ ਐਫ਼ ਐਸ  ਅਹੁਦਿਆਂ ਤੇ ਅਜ਼ਾਰਦਿਾਰੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਅੱਜ ਜਹਾਜਾਂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਭਰੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮ ਵੋਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਠੂਠਾ ਇਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਅੱਡਣਾ ਪਵੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ  ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਧੜਾ ਧੜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀ ਦਾ ਹੂੰਝਾ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
    ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਕਰੋਨਾ ਬੀਮਾਰੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਗੋਚਰੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿ 15 ਜਨਵਰੀ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਜ ਇਨਸਾਨ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸ ਪਹੁੰਚਣ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਮੇਰੇ ਦੱਸੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਕਰੋ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਕੀ ਜਵਾਬ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਕੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਿਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੱਧਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਉਪਰੋਕਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਰੋਡ ਮੈਪ (ਵਿਧੀ) ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਓ! ਇਸ ਵਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗਾਂ ਜਾਂ ਲਾਲਚਾਂ ਅਧੀਨ ਵੋਟਾਂ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ। ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਭਵਿੱਖ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਗੂਆਂ ਪਾਸ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹੋ।ਇਤਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਨੇਤਾ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵੜਦੇ।
    ਵੋਟ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਓ, ਪਰ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹੋ ਜਾਂ ਵਿਗਾੜ ਰਹੇ ਹੋ। ਵੋਟ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਾਓ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਿੱਤਰ ਦੋਸਤ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾ ਕਬੂਲੋ। ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਪਰ ਚੇਤੇ ਰੱਖਿਓ, ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੇ 74 ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦੇ ਰਹੇ ਹੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਉੰਨਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ, ਜਿੰਨਾਂ ਆਪਣਾ ਖ਼ੁਦ ਦਾ। ਅਗਰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦਾ ਭਲਾ ਸੋਚਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਖਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਜਾਂਦੇ, ਨੌਜਵਾਨ ਕੱਚੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਨਿੱਤ ਧਰਨੇ ਨਾ ਲਾਉਂਦੇ, ਕਿਰਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਨਾ ਪੈਂਦੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਗਰਕਦੀ। ਲੀਡਰ ਤਾਂ ਕੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਅਤੇ ਅਰਬਾਂ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਪੱਲੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲ ਮੂੰਹ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਤਲ਼ਵੇ ਚੱਟਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਰਾਹ ਵੀ ਕੀ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਹਾਕਮਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦੀ ਭੀਖ ਨਾ ਮੰਗੋ, ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਕਿ ਮੌਕੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ, ਮਕਾਨ, ਚੰਗੀ ਵਿੱਦਿਆ, ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ, ਸ਼ੁੱਧ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਬਣਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ।
    ਵੋਟ ਹੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਮੋਹਰਲੇ ਪੰਜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਲਈ  ਆਪ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈ ਕੇ ਵੋਟ ਪਾਇਓ। ਵੋਟ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੋ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਾਇਓ। ਪਰ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਿਓ ਕਿ ਉਹ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ, ਤੁਹਾਡੇ ਪਿੰਡ ਲਈ, ਤੁਹਾਡੇ ਇਲਾਕੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਕੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਸਮੁੱਚੇ ਪਰਵਾਸੀ ਤੁਹਾਡੇ ਭਲੇ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਆਸ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਬੈਡਫ਼ੋਰਡ